Linia do Wisły

Maciej Dembiniok
Błażej Forjasz

Kolejowa linia Goleszów - Laliki (bo taki miał być jej docelowy przebieg) była jedną z priorytetowych budów finansowanych przez Skarb Śląski w okresie międzywojennym. Miała ona umożliwić łatwy dojazd kuracjuszy i turystów do Wisły, która już od przełomu XIX i XX wieku stała się popularnym miejscem wypoczynku i rekonwalescencji. Pierwszą willę wypoczynkową otworzył tu w roku 1885 „odkrywca Wisły” Bogumił Hoff, natomiast znaczny rozwój infrastruktury uzdrowiskowej miał miejsce w latach 20.

Kolej dotarła do Ustronia 18 grudnia 1888 roku jako bocznica Kolei Miast Śląskich i służyła początkowo wyłącznie potrzebom ustrońskiej huty. Oddano wówczas budynek stacyjny w Ustroniu o charakterystycznej dla zabudowań kolejowych tej linii architekturze. Przedłużenia linii w kierunku Wisły podjęto się dopiero w latach 20. XX wieku. W początkowym odcinku jej budowa nie nastręczała zbyt dużych problemów, jednakże od okolic stacji Wisła (obecnie Wisła Uzdrowisko) jej trasa została wytyczona w terenie górzystym, gdzie niezbędne były prace ziemne przy wykopywaniu skalnych wąwozów, a także budowa takich obiektów inżynieryjnych jak wiadukty oraz tunele.

Odcinek Ustroń - Ustroń Polana otwarto dla ruchu osobowego 15 marca 1928 roku, natomiast odcinek Ustroń Polana - Wisła Uzdrowisko uruchomiono 10 lipca 1929 roku. W roku 1931 przystąpiono do budowy znacznie trudniejszego, ze względu na górski charakter, szlaku do Wisły Głębce.

Przedsięwzięcie to było dużym wyzwaniem logistycznym i finansowym (koszt ok. 2 mln złotych), a najznaczniejszym obiektem na tej linii jest istniejący do dziś zespół dwóch żelbetowych wiaduktów przed stacją Wisła Głębce. Wykonane zostały według projektów inż. Stanisława Saskiego i Tadeusza Mejera w latach 1931-1933 przez firmę Ksawerego Goryanowicza pod nadzorem wybitnego fachowca z dziedziny konstrukcji żelbetowych Jana Gustawa Grycza (wcześniej budował m.in. mosty na Kaukazie). Budowa prowadzona przez kierownika robót inż. Karola Grelowskiego trwała praktycznie dzień i noc i nie należała do prostych, gdyż obiekt piął się w górę, a dodatkowo zlokalizowany był na łuku. Ostatecznie wybudowano dwa żelbetowe wiadukty łukowe: nad doliną Dziechcinki (długość 68,60 m, wysokość 13,80 m od terenu, trzy łuki) oraz na doliną Łabajowa (długość 121,82 m, wysokość 25,60 m od terenu, siedem łuków, łuk kolejowy 200 m, spadek kolejowy 23‰ - dane za „Technikiem Polskim” nr 1/1936), które otwarto wraz z linią do Głębiec 3 września 1933 roku. Zabudowania na większych stacjach były murowane, natomiast na pośrednich przystankach wybudowano drewniane poczekalnie i kasy biletowe w stylu „góralskim”. Drewniany budynek tego typu do dziś zachował się na przystanku Wisła Obłaziec, natomiast podobny na przystanku Wisła Dziechcinka został zdewastowany i ostatecznie rozebrany.

Plany rozbudowy linii były jednak zakrojone na szerszą skalę. Stacja Wisła Głębce nie miała być stacją krańcową, a ślepy do dziś tor kilka kilometrów dalej miał przechodzić tunelem do Kubalonki. Na dalszym odcinku planowano budowę co najmniej 4 wiaduktów podobnych konstrukcyjnie do tych z Łabajowa oraz Dziechcinki, tak aby umożliwić podróż do Zwardonia czy Milówki. Stacja kolejowa planowana była do budowy w Istebnej. Śmiałe projekty nie zostały jednak zrealizowane ze względu na wybuch wojny. Po II wojnie światowej projekt przedłużenia linii zarzucono.

Na odcinku Głębce - Zwardoń planowane do budowy były następujące stacje i przystanki kolejowe:

- przystanek osobowy Kubalonka (przysiółek Osiedle, przy potoku Połomny Małe)
- stacja kolejowa Istebna (przysiółek Wojtosze)
- przystanek osobowy Koniaków (przysiółek Pustki)
- przystanek osobowy Koniaków (na zboczu góry Wierch, przysiółek Kosarzyska).
Ponadto w Lalikach w przysiółku Stańcówka planowano wybudować posterunek odgałęźny umożliwiający bezpośredni przejazd z Głębiec do Zwardonia i Soli.

W okresie powojennym na linii powstały dwa nowe przystanki: Ustroń Zdrój (uruchomiony 19 lipca 1985) i Wisła Kopydło (planowany od lat 80., uruchomiony w lipcu 1990 roku). Planowano także uruchomienie przystanku Ustroń Poniwiec (między przystankiem Ustroń Zdrój i Ustroń Polana), znalazł się on nawet w sieciowych rozkładach jazdy, jednak ostatecznie nie powstał. Elektryfikację jednotorowej linii zakończono w roku 1974. Był to jednocześnie 5000 zelektryfikowany kilometr sieci kolejowej w Polsce.

Podczas rewitalizacji linii realizowanej w latach 2019-2022 przeprowadzono kompleksową przebudowę torowiska, sieci trakcyjnej oraz urządzeń sterowania ruchem, zmodernizowano infrastrukturę przystanków i stacji (jednocześnie upraszczając układy torowe tych ostatnich) i wybudowano dwa nowe punkty obsługi podróżnych: Ustroń Brzegi i Wisła Jawornik (jednocześnie likwidując przystanek osobowy Wisła Obłaziec). Przwyrócenie ruchu pasażerskiego po zakończonej modernizacji miało miejsce 11 grudnia 2022 roku.

Na linii znajdują się 4 stacje oraz 6 przystanków:

Goleszów (stacja węzłowa z linią 190)	km 0,000	otwarta 1 czerwca 1888 roku
Ustroń (stacja)	km 5,383	otwarta 18 grudnia 1888 roku
Ustroń Zdrój (przystanek osobowy)	km 6,655	otwarty 19 lipca 1985 roku
Ustroń Brzegi (przystanek osobowy)	km 8,027	otwarty 11 grudnia 2022 roku
Ustroń Polana (mijanka i przystanek osobowy)	km 9,662	otwarty 15 marca 1928 roku
Wisła Jawornik (przystanek osobowy)	km 13,206	otwarty 11 grudnia 2022 roku
Wisła Uzdrowisko (stacja)	km 14,610	otwarta 10 lipca 1929 roku
Wisła Dziechcinka (przystanek osobowy)	km 16,241	otwarty 3 września 1933 roku
Wisła Kopydło (przystanek osobowy)	km 17,960	otwarty w lipcu 1990 roku
Wisła Głębce (stacja krańcowa)	km 19,710	otwarta 3 września 1933 roku