
Kolej wąskotorowa tartaku parowego Habera w Bobrku | Maciej Dembiniok |

Na początku lat 20. XX wieku na granicy wsi Bobrek i miasta Cieszyna, w zakolu Bobrówki, powstał tartak parowy, którego właścicielem był Mendel Haber - żydowski przedsiębiorca, który wcześniej nabył już tartak w Istebnej. Obiekt ten wyposażony został w zakładową kolejkę wąskotorową, która umożliwiała transport drewna ze składowiska kloców i desek do hali tartacznej. Tego typu kolejek było zapewne w tartakach w owym czasie sporo, jednakże tor kolei Habera przebiegał przez drogę publiczną i prywatną, stąd musiał podlegać zatwierdzeniu przez komisję złożoną z przedstawicieli starostwa powiatowego, gmin Cieszyn i Bobrek oraz Inspektoratu Pracy. Szczęśliwym zbiegiem okoliczności protokół kolaudacji kolejki z 25 lipca 1924 roku zachował się i dzięki niemu możliwe jest choć częściowe odtworzenie historii tego zapominanego już zakładu.
Do roku 1932 Bobrek był samodzielną wsią, zamieszkaną do czasu wcielenia do Cieszyna przez 2982 osoby. W południowej części wsi od roku 1888 przebiegała linia kolejowa z Cieszyna do Bielska i właśnie wzdłuż jej torowiska, na granicy z Cieszynem powstał tartak parowy Habera. Składał się on z placu surowca oraz tarcicy zlokalizowanego między korytem Bobrówki i torem kolejowym (obecnie tereny wokół zabudowań przy ulicy Czarny Chodnik 3) oraz hali tartacznej z trzema trakami parowymi umiejscowionej w zakolu rzeki Bobrówki, która miała wówczas w tym miejscu meandryczny przebieg (obecnie tereny wokół bloku przy ulicy św. Jana Sarkandra 14). W odległości 20 metrów od hali tartacznej wybudowano odciąg mechaniczny wraz ze zbiornikiem wiórów i trocin oraz pomieszczenia dla pracowników, w których umieszczono izby mieszkalne z pryczami i umywalnią oraz jadalnię (pracownicy mieszkali na terenie zakładu, gdyż niejednokrotnie byli to górale wcześniej zatrudnieni w tartaku w Istebnej).
W celu sprawnego przewozu surowca z klocowiska do hali tartacznej i tarcicy z powrotem na klocowisko wybudowano tor wąskotorowy (o nieznanym niestety rozstawie szyn) o długości około 400 metrów. Znajdował się on w całości na działkach zakupionych przez Mendla Habera, jednakże przecinał dwie drogi - gminną, należącą do gminy Bobrek (wybudowano tu prowizoryczny most drewniany) i prywatną, jednakże z prawem używania publicznego. Niestety z uwagi na powojenne przekształcenia terenu spowodowane regulacją rzeki Bobrówki współcześnie niemożliwe jest w zasadzie ustalenie miejsca krzyżowania się torowiska z tymi drogami. Za możliwość poprowadzenia torowiska przez drogę gminną właściciel tartaku zobowiązał się utrzymywać ją w dobrym stanie od skrzyżowania z torem, aż do granicy gminy Bobrek, a dodatkowo przebudować drewniany most kolei wąskotorowej na most ruchomy. W przypadku drogi prywatnej miał on uiszczać za możliwość budowy na niej toru symboliczną opłatę 1 zł rocznie. Dodatkowo na przejazdach z tymi drogami umieszczono tablice ostrzegawcze, a tam gdzie torowisko przebiegało wzdłuż drogi również ochronne drewniane poręcze o wysokości 1 metra, zabezpieczające przed ewentualnym stoczeniem się kloców. Tor poprowadzony został częściowo nasypem o wysokości do 50 cm, który poszerzono o 30 cm, aby mogli się na nim swobodnie przemieszczać pracownicy pchający wagoniki, którymi przewożono drewno (wagony przesuwane były wyłącznie siłą ludzkich mięśni).
Właściciel tartaku - Mendel Haber - mieszkał w Cieszynie w kamienicy przy ulicy Ciężarowej 8 (obecnie ulica Michejdy). Początkowo prowadził interes samodzielnie, aby pod koniec lat 20. wejść w spółkę z innym żydowskim przedsiębiorcą - Fischgrundem. W swoim zakładzie zatrudniał przeciętnie 30 pracowników, w większości mieszkańców Istebnej, którzy wcześniej pracowali w tamtejszym tartaku, który Haber zakupił przed budową zakładu w Bobrku.
Niestety prowadzony przez niego interes nawiedzały rozmaite zdarzenia losowe. Pierwszy pożar, o niewielkich rozmiarach, wybuchł 21 października 1927 roku i został ugaszony przez załogę bez konieczności wzywania straży pożarnej. W kolejnych latach szkody wyrządziła powódź, gdyż tartak był niekorzystnie ulokowany w zakolu Bobrówki, która w tamtych latach często wylewała. Ostatecznym ciosem był pożar, który wybuchł w tartaku 8 października 1930 roku, prawdopodobnie w wyniku zapalenia się trocin od rozgrzanych łożysk maszyn. W akcji brały udział jednostki straży pożarnej z Bobrku, Cieszyna i okolicy, które nie dopuściły do zajęcia się drewna i desek na składzie (wiał silny wiatr, który roznosił iskry), jednakże nie były w stanie zapobiec spaleniu praktycznie wszystkich zabudowań zakładu. Był on co prawda ubezpieczony, ale po tym zdarzeniu nie podjął już pracy, a Mendel Haber wyjechał z Cieszyna.

Źródła:
- „Protokół spisany dnia 25 lipca 1924 roku w Cieszynie na konsentowanie kolejki wąskotorowej i exhaustora z wieżą na trocinę, jak również kolaudacja tartaku Firmy Haber w Bobrku”
- „Gwiazdka Cieszyńska” nr 44 i 46 z 1924 r. oraz października 1927 i 1930 roku
- „Księga adresowa miasta Cieszyna z kalendarjum na rok 1926”
- „Ogólna księga adresowa i przewodnik miasta Cieszyna” 1931
- „Głos Ziemi Cieszyńskiej” rocznik 1957 i późniejsze
Opublikowano 26 marca 2023 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-