HISTORIA INFRASTRUKTURA RELACJE, POŁĄCZENIA TABOR




Jest to drugi z serii artykułów (część pierwsza, część trzecia, część czwarta) opisujących sytuację na liniach kolejowych naszego regionu, z perspektywy służbowego rozkładu jazdy (zeszyt 41) ważnego od 9. maja 1948 roku. Wydawnictwo to zawiera interesujące materiały historyczne, takie jak szczegółowe rozkłady jazdy pociągów (zarówno pasażerskich jak i towarowych), rodzaje stosowanych lokomotyw czy wreszcie informacje na temat stałych ograniczeń prędkości. Podział serii artykułów na części jest identyczny z podziałem rozdziałów w służbowym rozkładzie.

Autor zdaje sobie sprawę, że stacja Pawłowice Śląskie nie leży w granicach Śląska Cieszyńskiego, jednakże dla lepszej czytelności artykułu jak i ze względu na ciekawostki rozkładowe związane z tą stacją, poniższy opis uwzględnia również ten fragment Ziemi Pszczyńskiej.

Stan techniczny i parametry linii

Wykaz ostrzeżeń stałych informuje nas, że zarówno stacja Pawłowice Śląskie jak i Skoczów nie posiadają czynnej blokady stacyjnej. Nie znajdujemy za to ograniczeń prędkości spowodowanych złym stanem torowiska. Jedynie między Wisłą a Głębcami pojawia się informacja o ograniczeniu prędkości do 30 km/h w związku z obecnością dwóch znacznych spadków dochodzących do 26‰ i - jak to określono - wielką ilością przejazdów niestrzeżonych. Z racji trwającej wówczas powojennej odbudowy, znajdujemy informację o trzech obiektach mostowych zabudowanych prowizorycznie: w Chybiu (km. 10,050) i Wiśle (km. 42,434 i 44,055). Kwestia dokładnej lokalizacji tych obiektów nie jest niestety w pełni jednoznaczna. Najwięcej niejasności dotyczy obiektu w Chybiu, który - wszystko na to wskazuje - został wpisany z błędem. W tym kilometrze bowiem nie znajduje się żaden obiekt mostowy. Musiałoby to być gdzieś w okolicach odgałęzienia linii 157 od linii 93 (w kierunku Strumienia), bowiem stacja Chybie rozciąga się od kilometra 10,184 do 11,847. Występuje co prawda kilka przepustów w okolicy tego kilometra ale trudno mówić tutaj o moście. Znaczący obiekt mostowy (most kratownicowy na Wiśle) znajduje się dopiero w kilometrze 6,440. Trudno tutaj o jednoznaczną interpretację. Równie niejednoznaczna jest sprawa z lokalizacją mostów w Wiśle. Obecny kilometraż na linii 191 liczony jest od stacji Goleszów. Wówczas stacja ta znajdowała się w kilometrze 30,65. Wystarczy więc odjąć tą wartość od kilometraży podanych w wykazie. Uzyskamy wówczas odpowiednio: 11,784 i 13,405. W przypadku pierwszego obiektu, najlepiej „pasuje” most w kilometrze 11,779. W przypadku drugiego mamy dwie możliwości do wyboru: most w kilometrze 13,847 lub 14,071 (mniejsza różnica każe przypuszczać, że chodzi o ten pierwszy obiekt).

Dopuszczalna prędkość drogowa dla pociągów osobowych na poszczególnych odcinkach wynosiła:

Pawłowice Śląskie - Skoczów - 40 km/h
Skoczów - Ustroń - 50 km/h
Ustroń - Wisła - 40 km/h
Wisła - Wisła Głębce - 30 km/h

Analogicznie, dla pociągów towarowych prędkości te wynosiły odpowiednio:

Pawłowice Śląskie - Skoczów - Wisła - 40 km/h
Wisła - Wisła Głębce - 30 km/h

W rozkładzie obowiązywał następujący wykaz posterunków (pisownia oryginalna. W nawiasie podano tzw. „kilometraż oznaczony na linii”):
Wisła Głębce (50,90)
Dziechcinka p.o. (47,41)
Wisła (45,75)
Obłaziec p.o. (42,38)
Polana (40,30)
Ustroń (36,03)
Goleszów (30,65)
Skoczów (24,38)
Pierściec p.o. (19,71)
Chybie (11,27)
Strumień (5,54)
Pawłowice Śląskie (0,00)

Ruch osobowy

W ruchu osobowym, na omawianej linii kursowało 9 pociągów pasażerskich miejscowych i 24 pociągi pasażerskie podmiejskie. Zestawienie istotnych informacji na ich temat przedstawiono w tabelach 1-3. Celem poprawienia czytelności, zestawienia podzielono w zależności od tego, którego fragmentu linii dotyczyła relacja pociągu.

Tabela 1. Zestawienie informacji o pociągach pasażerskich kursujących w pełnej relacji do Wisły na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.

Tabela 2. Zestawienie informacji o pociągach pasażerskich kursujących w krótkich relacjach na odcinku Goleszów - Wisła Głębce na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.

Tabela 3. Zestawienie informacji o pociągach pasażerskich kursujących w krótkich relacjach na odcinku Pawłowice Śląskie - Skoczów, na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.

Z lektury służbowego rozkładu jazdy dla omawianej linii, nie wynika bezpośrednio fakt, że kursowały bezpośrednie pociągi Katowice - Wisła Głębce - Katowice. W rozkładzie tym pociągi 813, 814, 815, 816 wpisane są jako pociągi kursujące w relacji Pawłowice Śl. - Wisła Głębce - Pawłowice Śl. Jednakże uważna lektura sieciowego rozkładu jazdy (lato 1948), pokazuje przy tych pociągach oznaczenia mówiące, że są to bezpośrednie pociągi Katowice - Wisła Głębce - Katowice. Dokładne prześledzenie tabel rozkładu jazdy ukazuje rzeczywisty charakter tego połączenia. Wszystko bowiem wskazuje na to, że pociągi z/do Wisły były łączone/rozłączane w Pawłowicach z pociągami do/z Cieszyna. Zobaczmy jak wyglądało to w szczegółach:

Tabela 4. Szczegółowe przyjazdy i odjazdy poszczególnych grup wagonów z Pawłowic Śl. dla pociągów z Katowic.

Tabela 5. Szczegółowe przyjazdy i odjazdy poszczególnych grup wagonów z Pawłowic Śl. dla pociągów do Katowic.

Pociągi 811 i 815 z Katowic, w sieciowym rj oznaczone są jako bezpośrednie pociągi do Cieszyna. Na odcinku Katowice - Pawłowice Śl. kursują one jako pociągi przyspieszone m.in. bez postoju w Katowicach Brynowie, Mokrym Śl. (obecnie Łaziska Górne) czy Bradzie (obecnie Łaziska Górne Brada) przez Orzesze i Żory. Po przyjeździe do Pawłowic, najprawdopodobniej w pierwszej kolejności miało miejsce odczepienie wagonów jadących do Wisły, bowiem po niedługim czasie (5 i 8 minut odpowiednio dla pociągów 811 i 815) odjeżdżał pociąg z grupą wagonów do Cieszyna (przez Jastrzębie, Zebrzydowice). W międzyczasie podpinano najprawdopodobniej lokomotywę do grupy wagonów do Wisły z drugiej strony składu (jazda przez Pawłowic w kierunku Chybia wiąże się ze zmianą czoła pociągu). Z tego względu postój dla wagonów jadących do Wisły był dłuższy i wynosił 13 i 25 minut odpowiednio dla pociągów 813 i 815. W przeciwnym kierunku (Tabela 5) „rytuał” wyglądał w ten sposób, że jako pierwszy przyjeżdżał pociąg z Wisły, następnie przyjeżdżał pociąg z Cieszyna po czym formowany był skład do Katowic. W tym przypadku wagonami doczepianymi prawdopodobnie były wagony z Wisły (konieczność zmiany kierunku jazdy), bowiem pociągi te miały założone 15 i 22 minuty postoju (dla pociągów z Cieszyna czasy te były krótsze i wynosiły odpowiednio 10 i 11 minut). Wszystko to jest o tyle ciekawe, że przecież istniała łącznica Dębina - Studzionka, która pozwalała ominąć Pawłowice i tym samym skrócić czas jazdy pociągów do/z Wisły a pomimo tego pociągi "zjeżdżały" do Pawłowic. Jak długo trwał taki stan rzeczy? O tym szerzej w poniższej dygresji (oddzielonej, bowiem niezwiązanej bezpośrednio z rokiem 1948):

W rozkładzie jazdy na lato 1953 roku, dzielenie składów z Katowic w Pawłowicach ma nadal miejsce. Co więcej, pociąg z Katowic prowadzi bezpośredni wagon sypialny z Warszawy do Wisły. W letnim rozkładzie z 1954 roku, pojawia się po raz pierwszy jedna para pociągów rel. Wisła (Uzdrowisko) - Katowice, która kursuje przez Chybie (zmiana kierunku jazdy) i dalej przez Zabrzeg, Pszczynę. W letnim rozkładzie z 1955 roku, bezpośredni wagon sypialny z Warszawy kursuje już do Wisły przez Chybie (ze zmianą kierunku jazdy) jednak dwie pary pociągów osobowych nadal jeżdżą przez Pawłowice (wciąż jako "do Cieszyna i Wisły"). Ostatni raz pociągi z Katowic do Wisły (i Cieszyna) przez Pawłowice kursowały w rozkładzie jazdy 1967/1968.

Wszystkie pociągi kursujące na tej linii prowadziły parowozy serii Tr203, wywodzące się z amerykańskiej serii S160, która trafiła na PKP w ramach powojennej pomocy UNRRA.

Uwagę zwracają także wydłużone czasy postojów (Tabela 1). Pociąg 2540 z Wisły do Pawłowic stoi aż 46 minut w Goleszowie. Nie ma w tym jednak nic nadzwyczajnego, przy intensywnym ruchu osobowym i towarowym na liniach jednotorowych.

Ruch towarowy

Wszystkie pociągi towarowe na tej linii prowadzone były parowozami serii Ty2. Poniżej, w tabeli 6 przedstawiono maksymalne dopuszczalne obciążenia i ilość osi dla pociągów towarowych kursujących tą trasą.

Tabela 6. Dopuszczalne obciążenia i maksymalne długości dla pociągów towarowych na linii Pawłowice Śl. - Skoczów - Wisła Głębce na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.

Jak widać w tabeli 6, z racji dużego nachylenia linii, dla jazdy w kierunku Głębiec dopuszczalne maksymalne obciążenie pociągu to tylko 350 ton.

W rozkładzie dla omawianej linii znajdujemy wyłącznie pociągi towarowe zbiorowe. Szczegółowe informacje dotyczące tych pociągów przedstawiono w Tabeli 7.

Tabela 7. Zestawienie informacji o pociągach towarowych zbiorowych dla linii Pawłowice Śl. - Skoczów - Wisła Głębce na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.

Do „rekordzistów” można zaliczyć pociągi 2374, 2370 z postojami odpowiednio po 235 i 220 minut.

Rozkład jazdy pociągów towarowych (niebędących zbiorowymi) z Wisły do Ustronia i z powrotem można obejrzeć tutaj. Oprócz godzin kursowania, zawarto tam również informacje jakimi parowozami (od których pociągów) prowadzone były te składy. Uważna lektura rozkładu w załączonym pliku pozwala natrafić na dwukrotne przekręcenie w druku nazwy „Goleszów” (jako „Golezsów” i „Gołoszów”).

Dostępna kolejna część tej serii artykułów, pt.: „Linia Dziedzice - Zebrzydowice”