RELACJE, POŁĄCZENIA TABOR

Ruch pociągów zdawczych na trasach Śląska Cieszyńskiego

Radosław Kazimierowicz

Pociąg zdawczy to jedna z kategorii pociągów towarowych. Jest to swego rodzaju pociąg pierwszego kontaktu w relacji pomiędzy zleceniodawcą bądź odbiorcą transportowanego ładunku a przewoźnikiem, realizującym swą usługę. Takie pociągi można spotkać zarówno po polskiej, jak i przede wszystkim po czeskiej stronie Śląska Cieszyńskiego. Dlaczego „przede wszystkim”? Dlatego, że z obserwacji Autora regularność kursów w Polsce i Republice Czeskiej różni się znacząco. Ruch w naszym kraju odbywa się zazwyczaj według indywidualnego rozkładu jazdy i wiąże się z aktualnymi potrzebami zamawiającego. Z kolei szereg pociągów zdawczych naszych sąsiadów zawiera się w rocznym rozkładzie jazdy pociągów. W tenże rozkład są także wpisane kursy wykonywane według potrzeb i są one oznaczane skrótem „pp” - podle potřeby.

Typowym przykładem pociągów zdawczych w polskich stronach są wszelkie kursy między stacją Zabrzeg Czarnolesie a stacjami Czechowice Dziedzice, Bielsko-Biała Główna, Skoczów. Realizowane są także przewozy do Cieszyna oraz kursy poza granice Śląska Cieszyńskiego - do Pszczyny, Kobióra czy Tychów. Dominującą maszyną obsługującą ową kategorię jest lokomotywa serii 6D, bądź jej zmodernizowana następczyni 6Dg. Noszą one w swoim zakładzie pracy, jakim jest PKP Cargo, oznaczenie SM42. Tymi pociągami przewozi się zazwyczaj węgiel kamienny w różnej postaci, drewno lub złom.

Widok pociągów zdawczych na czeskich trasach Śląska Cieszyńskiego jest codziennością. I to właśnie na ruchu tychże lokalnych połączeń towarowych skupi się Autor tego artykułu. Wynikiem prowadzonych od około 2011 roku obserwacji Autora stwierdzono, iż na przestrzeni lat nie zachodziły znaczące zmiany w terminach czy też godzinach kursowania „manipulačních vlaků”. Źródłem danych oprócz doświadczeń i informacji własnych będzie także roczny rozkład jazdy pociągów 2015/2016 dla linii wymienionego regionu.

Nieprzerwane kursy prowadzi się między stacją towarową w Czeskim Cieszynie a stacją Třinec (Trzyniec) bądź sąsiadującą z nią stacją Třinec kol. TŽ (wewnątrzzakładowa stacja towarowa trzynieckiej huty). Są to pociągi o dość krótkiej relacji, które wedle dokumentacji są prowadzone elektrowozami serii 181 (oczywiście może się zdarzyć odstępstwo od tej reguły, jak choćby pojawienie się lokomotywy spalinowej). W przypadku, kiedy pociągi kierują się na drugą z wymienionych wyżej trzynieckich stacji, wybierają one trasę odbiegającą od okolic przystanku Třinec-Konská (Trzyniec-Końska), będącego niegdyś posterunkiem odgałęźnym, a obecnie posterunkiem wchodzącym w zakres stacji Třinec (Trzyniec). Pociągi zdawcze kursujące na tej trasie są rozpisane w różnych godzinach w ciągu doby. Na godziny kursowania należy patrzeć z przymrużeniem oka, jako że wiele zależy od aktualnego zapotrzebowania na przewozy bądź dostępność taboru trakcyjnego. Stosunkowo regularnie wykonywane kursy to pociągi pomiędzy Piotrowicami koło Karwiny a Trzyńcem. Są to przede wszystkim przewozy surowców dla zakładów hutniczych i zwroty próżnych wagonów bądź transport wyrobów wywodzących się z przemysłu ciężkiego.

Wagony przyprowadzane z Trzyńca do Piotrowic z reguły wchodzą w skład pociągu zdawczego do Ostrawy, przy czym z reguły nie zmienia się tutaj lokomotywy pomiędzy tymi pociągami (obsługę stanowi ten sam elektrowóz). Realizowane są jednocześnie połączenia w relacji Ostrava hl.n. - Petrovice u Karviné. Jeżeli podjęto już tematykę rejonu Trzyńca, to warto nadmienić także o pociągach do Nawsia. Chodzi o nadawane w tamtejszej stacji drewno, przeładowywane z samochodów ciężarowych na wagony w obrębie rampy, w pobliżu przebiegu drogi nr 474. W tym przypadku kursy wykonuje lokomotywa, która odbywa służbę przy przetaczaniu wagonów w Trzyńcu. Plan rozkładu jazdy tego połączenia względem poprzednich edycji rozkładowych „wypadł” z dokumentacji. Najwyraźniej z powodu rzadkich kursów nie został on ponownie wpisany jako stałoplanowy pociąg i na szlakach pojawia się na indywidualne zamówienie. W poprzednich latach jazdy odbywały się w godzinach przedpołudniowych.

Tabela 1. Ruch pociągów zdawczych między Ostrawą a Trzyńcem

Stacja Louky nad Olší jest kojarzona głównie z dostarczaniem składów z urobkiem z sieci kopalnianych bocznic AWT. Działa tu jednak nie tylko przekazywanie wahadeł węglowych wszelakim przewoźnikom. Prowadzi się tutaj załadunek wagonów drewnem, wszak w pobliżu istnieje jedna z siedzib państwowego przedsiębiorstwa Lesy ČR. Autorowi trudno jednak określić, w skład których pociągów wchodzą te wagony.

Na bocznicę złomowiska w pobliżu dworca głównego w Karwinie zagląda pociąg zdawczy ze stacji Petrovice u Karviné. Podstawia się tu niewielką ilość węglarek pod załadunek złomu. Obsługę trakcyjną stanowi spalinowóz serii 731 (rzadko 742) - jest to z reguły lokomotywa, która pracuje w stacji w Piotrowicach przy przetaczaniu wagonów. Ta sama lokomotywa w razie potrzeby najprawdopodobniej przed podjęciem pracy przy powyższym pociągu udaje się na grupę torów dawnej stacji Karviná město (jest to obecnie obszar wchodzący w część stacji Petrovice u Karviné). Nie są to więc kursy z odpowiednim numerem w rozkładzie jazdy, a należy je traktować jako praca manewrowa. Można tu spotkać akcję odbierania składów przez lokomotywę manewrową. Pociągi zestawione są z wagonów krytych i/bądź węglarek. Zauważalny jest dość regularny ruch przesyłek pomiędzy walcownią w sąsiedztwie stacji Lískovec u Frýdku a tutejszymi zakładami ArcelorMittal Tubular Products Karviná a.s. do których prowadzi odgałęzienie na sieć torów bocznicowych wewnątrz zakładu. Istnieje tu także bocznica firmy Kovona System a.s.

Tabela 2. Służba lokomotywy pracującej w stacji Petrovice u Karviné przy obsłudze lokalnych kursów pociągów zdawczych

Ruch zdawczy na linii 301D wiąże się z pociągami kursującymi między Ostrawą a Hawierzowem. Kursy do Hawierzowa są związane z obsługą terminala kontenerowego w Szonowie. Z reguły obsługują je lokomotywy serii 731, które dodatkowo w razie potrzeby wykonują manewry z tymi składami w hawierzowskiej stacji. Pory kursów są „rozsiane” w ciągu doby.

Ruch towarowy na linii 322 dotyczy w głównej mierze zachodniego fragmentu trasy. Rzadko i raczej nieregularnie prowadzi się jazdy cystern do zakładów browaru Radegast we wsi Nošovice, do których biegnie bocznica odgałęziająca się od stacji w Dobrej. Spotykanymi przesyłkami są wagony z drewnem ładowanym w stacjach Hnojník i Dobrá u Frýdku-Místku. Z obserwacji własnych autora wynika, że kursy odbywają się w trakcie pozostawienia składu kursującego po trasie 323 pociągu zdawczego Mn 80053 we Frydku-Mistku, a na czas tegoż postoju lokomotywa wykonuje w razie potrzeby kursy na linii w kierunku wspomnianych wyżej stacji. Regularna praca przewozowa jest charakterystyczna dla noszowickiej strefy przemysłowej, gdzie zlokalizowane są zakłady marki Hyundai. Chodzi tu przede wszystkim o dowóz wagonów krytych z potrzebnymi surowcami/półproduktami oraz próżne autolawety pod załadunek wyrobów gotowych. Ładowne składy z samochodami są jednak często zupełnie inną kategorią, bowiem są to towarowe pociągi ekspresowe. Ruch na bocznicę magazynów rezerw strategicznych „Godula” w Gnojniku o ile istnieje, jest szczątkowy i zależy zapewne od zapotrzebowania związanego z klęskami pogodowymi i innymi niepożądanymi zdarzeniami w regionie czy kraju. Lokomotywami najczęściej wykonującymi służby w ciągu linii 322 jest seria 742.

Jazdy omawianych pociągów w ciągu linii 302A są równie stałym elementem, co kursy pociągów osobowych. Tyczy się to w szczególności odcinka do stacji Frýdek-Místek, rzadziej do Frydlantu nad Ostrawicą, a najrzadziej do Frensztatu pod Radhoszczem. Według obserwacji i informacji własnych Autora najczęściej nadawanymi towarami są:
- drewno (przede wszystkim Frydek-Mistek, Frydlant nad Ostravici, rzadziej Baška, + jazdy wagonów z drewnem nadawanych ze stacji położonych w ciągu linii 302A)
- złom (Lískovec u Frýdku)
- ładunki związane z przemysłem metalurgicznym (także Lískovec u Frýdku)
- komponenty dla przemysłu elektromaszynowego (chodzi tu o zakłady firmy Siemens we Frensztacie pod Radhoszczem, ładunki przesyłane w kontenerach)

Tabela 3. Rozkład jazdy wybranych pociągów zdawczych kursujących liniami 301D oraz 302A

Autor zaobserwował, że przykładem regularnie pojawiającego się na szlakach regionu pociągiem zdawczym, „trzymającym się” pór rozkładowych jest wymieniony wcześniej pociąg Mn 80053, a zasadniczo para 80050/80053. Mimo że rozkład mówi, iż pociąg kończy/zaczyna bieg we Frensztacie pod Radhoszczem, rzeczywistość jest nieco inna. W teorii pociąg pomiędzy Frydkiem-Mistkiem a tymże górskim miasteczkiem kursuje w poniedziałki, środy i piątki, w rzeczywistości może jedynie w któryś z tych dni, a nawet w ogóle nie odbyć kursu. Wszystko to na zasadzie potrzeb miejscowych zakładów Siemens. Pociągu można za to z większą dozą prawdopodobieństwa spodziewać się na kursie do/ze stacji we Frydlandzie nad Ostrawicą. Autor zaryzykuje stwierdzenie, iż pojawienie się pociągu między Ostrawą a Frydkiem-Mistkiem jest pewniakiem. Stosunkowo długi, bo liczący aż 154 minuty postój w stacji Lískovec u Frýdku wynika z konieczności wykonania manewrów, w czasie których doczepia się wagony z przesyłkami z tutejszej walcowni, a następnie wykonywana jest praca na bocznicy prowadzącej na tereny przemysłowe w Świadnowie (cz. Sviadnov). Odbywa się tam regularne podstawianie i odbieranie wagonów z terenu złomowiska. Lokomotywa po dotarciu z powrotem do stacji oczekuje na wolny „slot”, by móc podążać dalej do Ostrawy. Oczekiwanie wynika z pory, w jakiej pociąg miałby znaleźć się na dalszym szlaku - są to bowiem godziny szczytu, w których prowadzony jest wzmożony ruch pociągów osobowych.

"Zdawki" z dość dużą regularnością w stosunku do pór w rozkładzie jazdy odbywają kursy między Ostrawą a zakładami Biocel Paskov. Owe zakłady są wielką fabryką celulozy. Zaglądają tutaj przeważnie lokomotywy serii 771 bądź 742. Zdarzają się także kursy z udziałem lokomotyw serii 753.7 na służbie przy pociągach zdawczych, jak i wyższych kategoriach.

Tabela 4. Pociągi zdawcze obsługujące fabrykę celulozy Biocel Paskov

Istnieje szereg połączeń zdawczych między Ostrawą a stacją na terenie kopalni Zakładu Górniczego nr 3. Mowa tutaj o kursach między stacją Ostrava-Kunčice a stacją Paskov (AWT), gdzie mieści się terminal kontenerowy. Według rozkładu jazdy na tych pociągach dominuje seria 740, a więc lokomotywy przewoźnika Advanced World Transport. Trudno tu jednak odnieść się do praktyki stosowania pór rozkładowych. Szereg pociągów jeździ według aktualnych potrzeb.

Opublikowano 8 maja 2016 roku