stacja
linia 90 | linia 93 | linia 170

Seibersdorf (1855-1921) Zebrzydowice (1921-1939) Seibersdorf (1939-1945) Zebrzydowice (1945-)

Tablica przyjazdów | Tablica odjazdów

Początkowo w Zebrzydowicach znajdował się przystanek oddany do użytku w roku 1855 wraz z odcinkiem Bogumin - Trzebinia na C.K. Uprzywilejowanej Kolei Północnej Cesarza Ferdynanda. Pociągi zatrzymywały się na nim tylko na żądanie ówczesnych właścicieli Zebrzydowic - baronów von Mattencloitów. Od strony Pruchnej wybudowano przed nim wiadukt, który jednak nie służył długo, gdyż błędy w konstrukcji stwarzały niebezpieczeństwo dla podróżnych. Dodatkowo w czerwcu 1866 roku podczas działań wojny prusko-austriackiej obiekt został zaminowany i częściowo zniszczony przez wojska pruskie. Przystąpiono więc do przebudowy trasy, a wiadukt rozebrano. Nowy odcinek linii oddano do użytku 3 listopada 1877 roku. Przy tej okazji przystanek został rozbudowany i awansował do rangi stacji - wybudowano dodatkowe tory oraz budynki dworcowe, które przetrwały do dziś (obecnie niewykorzystywane, ostatnio mieściła się tam m.in. kolejarska stołówka).

Okres międzywojenny

Podział Śląska Cieszyńskiego między Polskę i Czechosłowację i wytyczenie nowej granicy w roku 1920 spowodowały, że stacja stała się graniczną. Konieczna była jej rozbudowa, aby podołać nowym zadaniom, gdyż umowa między obydwoma krajami zakładała, że odprawa celno-paszportowa w ruchu pasażerskim i towarowym będzie odbywała się po stronie polskiej. Podzielona na etapy rozbudowa rozpoczęła się w roku 1924. W kolejnych latach przebudowywano całą stację oddając do użytku m.in. magazyn towarowo-celny, ładownię otwartą i krytą przeładownię, wieżę ciśnień, obrotnicę dla parowozów, domy mieszkalne dla drużyn konduktorskich i parowozowych, urząd celny i dom mieszkalny dla straży celnej oraz szereg domów wielorodzinnych dla kolejarzy i przedszkole dla ich dzieci (im. Mieczysława i Lidii Gronowskich - dyrektora kolei państwowych i jego żony) przy obecnej ulicy Kochanowskiego. W roku 1928 stacja posiadała 7 torów „ruchowych”, 1 magazynowy, 1 tor dla wagi pomostowej, 3 tory dla trakcji, 1 tor wyciągowy, 2 naprawcze i 2 przeładowcze o łącznej długości 12 kilometrów, a w roku 1929 było to już 38 torów.

Zwieńczeniem wieloletniej rozbudowy było oddanie do użytku tymczasowego budynku dworcowego (w kolejnych latach planowano budowę jeszcze większego obiektu, który miał być „dworcem docelowym”) w dniu 16 stycznia 1930 roku. Zlokalizowany został on w południowej części stacji i mieścił poczekalnię, kasy biletowe (w tym bagażowe), bufet, restaurację, placówkę pocztowo-telegraficzną i pomieszczenia obsługi oraz umożliwiał rewizję celną i paszportową. Jednocześnie dotychczasowy XIX-wieczny obiekt dworcowy przejął obsługę transportu towarowego.

Ze względu na graniczne położenie zebrzydowicka stacja była miejscem powitania na terytorium Rzeczypospolitej wielu znamienitych gości przybywających do kraju koleją, co dokumentowała ówczesna prasa.

W połowie lat 30. stacja stała się węzłową dzięki uruchomieniu nowych linii kolejowych: 11 listopada 1934 roku uruchomiono odcinek Zebrzydowice - Cieszyn, a 30 listopada 1935 roku Moszczenica - Zebrzydowice (rozkład jazdy pociągów z Moszczenicy do Zebrzydowic ważny od 1 grudnia 1935 roku).

Podczas II wojny światowej Niemcy wcielili okoliczne tereny do Rzeszy, a stacja przestała być graniczną (granica z Protektoratem Czech i Moraw znalazła się za Boguminem), jednakże nadal spełniała ważne funkcje transportowe. W tym okresie wybudowano tu kilka schronów typu Einmannbunker, a także obszerniejszy schron wartowniczy w okolicy wschodniej głowicy stacji. Od sierpnia 1942 do marca 1944 roku istniał w pobliżu niemiecki nazistowski obóz pracy przymusowej dla Żydów (głównie obywateli Holandii i Beligii), którego więźniowie zatrudnieni byli przy różnych pracach na terenach kolejowych (obecnie upamiętniony pomnikiem).

Po roku 1945

Od lutego do kwietnia 1945 roku w rejonie Zebrzydowic miały miejsce działania frontowe, w których budynki stacyjne (w tym dworzec) zostały zniszczone. Po ich zakończeniu wybudowano prowizoryczne drewniane baraki spełniające funkcję dworca, które ostatecznie zostały zastąpione przez wybudowane w latach 60. i istniejące do dziś zabudowania.

Prace przy budowie nowego dworca zaprojektowanego przez krakowskie Biuro Projektów Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych rozpoczęło w roku 1962 Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych z Katowic.

W latach 60. przeprowadzono także elektryfikację odcinka Petrovice u Karviné przez Zebrzydowice do Czechowic-Dziedzic, a pierwszy pociąg trakcji elektrycznej wjechał na stację 29 kwietnia 1964 roku (była to jednostka ED70-01, która uświetniała większość otwarć ważniejszych zelektryfikowanych linii kolejowych w tym okresie). Podczas uroczystości ówczesny zawiadowca stacji Stefan Prochal powitał przybyłą delegację, a potem nastąpiło przejście nad granicę z Czechosłowacją, gdzie powitano delegację czechosłowacką, która przybyła składem prowadzonym przez elektrowóz serii E499.0 (140) i przecięto wstęgę. Całość była filmowana na potrzeby Polskiej Kroniki Filmowej (materiał jest dostępny na portalu 35mm.online - „Elektrycznym do przyjaciół” od 00:04:21:17 do 00:05:48:16). Jednocześnie otwarto nowe zabudowania dworcowe, które mieściły wówczas kasy biletowe, pocztę, kiosk „Ruchu”, zakład fryzjerski, sklep z pamiątkami i wyrobami ludowymi, nowoczesną kawiarnię, siedzibę urzędu celnego, Wojsk Ochrony Pogranicza oraz biura kolejowe. Przed dworcem zlokalizowano parking oraz przystanek autobusowy (obecnie zatrzymują się tu autobusy Międzygminnego Związku Komunikacyjnego do Jastrzębia-Zdroju). Oddano również wówczas do użytku nowe niskie perony z nawierzchnią z płyt betonowych, które połączono przejściem podziemnym. Peron pierwszy (przy dworcu) miał długość 267 metrów, peron drugi 255, a trzeci 393 metry i był do roku 2024 najdłuższym w polskiej części Śląska Cieszyńskiego.

Węzeł w Zebrzydowicach funkcjonował również jako duża stacja towarowa - dwie grupy torów towarowych funkcjonowały na północny zachód od peronów. Pierwsza składała się z 14 torów głównych, natomiast druga z 8 torów głównych (od lat 90. nie była wykorzystywana w pełni ze względu na wyłączenie z użytkowania nastawni „Zeb4”). Ruch pociągów prowadzono przez cztery nastawnie: dysponującą „Zeb” oraz wykonawcze „Zeb1”, „Zeb2”, „Zeb3” i „Zeb5”, które posiadały urządzenia mechaniczne scentralizowane z sygnalizacją świetlną. Funkcjonowała tu również górka rozrządowa, po której pozostały tarcze rozrządowe świetlne.

Na wzgórzu nad stacją przy ulicy Dworcowej istnieje wybudowana po II wojnie światowej wieża wodna dawniej obsługująca tereny stacji - obecnie nieczynna.

W 1946 roku rozpoczęto budowę hali parowozowej, która dała początek zebrzydowickiej lokomotywowni. W latach 50. dokonano rozbudowy i modernizacji parowozowni (m.in. powiększenie do 6 kanałów, napęd elektryczny obrotnicy) co umożliwiło jej awans z parowozowni pomocniczej na parowozownię główną III klasy. W szczytowym okresie dawała ona zatrudnienie ok. 1200 osobom.

Ilostan pojazdów MD Zebrzydowice na dzień 09.03.1991

W latach 1976-77 powstała tuż obok stacji nowoczesna baza przeładunkowa zwierząt (tzw. „bycza rampa”), która zastąpiła wcześniejszą mniejszą rampę służącą załadunkowi zwierząt. Prowadząca do niej bocznica odgałęziała się na wschodniej głowicy stacji, a baza przestała być wykorzystywana na początku lat 90. XX wieku.

Po roku 1989 i dziś

Lokalne znaczenie stacji po roku 1989 systematycznie malało, z czym związane było m.in. zawieszenie przewozów pasażerskich na linii do Moszczenicy w roku 1997, czy ograniczenie kursowania pociągów do Cieszyna. W ruchu międzynarodowym znaczenie stacji wciąż jest duże, choć zmniejszyło się po wejściu Polski do układu z Schengen (przed otwarciem granic znajdowało się tu największe przejście kolejowe na południowej granicy kraju). Szereg obiektów niegdyś związanych z obsługą transgranicznego ruchu kolejowego zajmowanych przez rozmaite służby i podmioty zmieniło swoje przeznaczenie, bądź nie jest wykorzystywane. Lokomotywownia zatrudniająca niegdyś wielu mieszkańców Zebrzydowic w roku 1991 została przekształcona w Zamiejscowy Oddział Eksploatacyjno-Naprawczy MD Czechowice-Dziedzice, a pod koniec lat 90. ostatecznie zlikwidowana (jej zdewastowane zabudowania rozebrano ostatecznie w roku 2008). Podobnie baza przeładunkowa zwierząt zaprzestała działalności na początku lat 90. w związku z nieopłacalnością transportu bydła i trzody chlewnej koleją, a jej zabudowania zostały przejęte przez rozmaite podmioty niezwiązane z transportem szynowym.

W latach 90. w związku z likwidacją lokomotywowni oddano do użytku istniejącą do dziś halę napraw wagonów z kanałami i podestami oraz punkt mycia elektrycznych jednostek trakcyjnych w południowej części stacji.

Obserwowalny był również upadek samego dworca - zamknięto dworcową restaurację, kasy biletowe ruchu lokalnego (do roku 2020 działała jeszcze kasa biletowa PKP Intercity czynna w godzinach od 6:00 do 19:00), a nawet szalety.

W roku 2019 na peronach zamontowano nowe wiaty i wyremontowano zdewastowane przejście podziemne łączące perony.

5 kwietnia 2024 roku PKP PLK podpisały umowę z konsorcjum firm: Trakcja S.A. (lider), Pomorskie Przedsiębiorstwo Mechaniczno-Torowe sp. z o.o. (partner) oraz ALSTOM ZWUS sp. z o.o. (partner) na przebudowę stacji w ramach zadania „Prace na podstawowych ciągach pasażerskich (E 30 i E 65) na obszarze Śląska, Etap I linia E 65 na odcinku Zabrzeg - Zebrzydowice (granica państwa)”. Przed stacją powstanie 600-metrowy most kolejowy nad ulicami Botaniczną, Hallera oraz rzeką Piotrówką. Koszt całego przedsięwzięcia wyniesie 1,7 mld złotych, a prace mają się zakończyć w grudniu 2027 roku. W październiku 2024 roku oddano do użytku tymczasowe perony numer 4 (o długości 80 metrów przy torze 17) i 5 (o długości 400 metrów między torami 19 i 23 - najdłuższy peron w polskiej części Śląska Cieszyńskiego obok peronu nr 2 stacji Czechowice-Dziedzice).

Stacja węzłowa dla linii 90 i 93, dawniej także dla linii 170. Przedłużeniem linii 93 jest po stronie czeskiej linia 301B, a najbliższą stacją za granicą stacja Petrovice u Karviné.

Zgodnie z danymi Urzędu Transportu Kolejowego dobowa wymiana pasażerska (czyli liczba podróżnych wsiadających i wysiadających każdej doby) na stacji w 2017 roku wynosiła 150 - 199 osób, w latach 2018-2019 100 - 149 osób, w latach 2020-2022 50-99 osób, a w roku 2023 100 - 149 osób.

Położona jest na wysokości 244 m n.p.m.