
Baza przeładunkowa zwierząt w Zebrzydowicach |
|

W tym celu w okresie międzywojennym wybudowano niezadaszoną rampę oraz budynek z muru pruskiego mieszczący pomieszczenia dla obsługi. Budynek i częściowo rampa były podpiwniczone. Wobec wzrastającej liczby zwierząt transportowanych koleją po roku 1945 obiekt ten mógł zapewnić tylko bardzo prymitywne warunki obsługi i załadunku, wobec czego Ministerstwo Handlu Zagranicznego, Ministerstwo Komunikacji i Ministerstwo Rolnictwa podjęły w latach 70. XX wieku decyzję o budowie nowej bazy przeładunkowej zwierząt w Zebrzydowicach. Pierwotne obiekty działały do końca roku 1976, kiedy to oddano wstępnie nową bazę, a następnie zostały wyburzone. Ich pozostałością są fragmenty betonowej rampy istniejące do dziś tuż za ogrodzeniem dawnej bazy.

Zaprojektowano, a następnie oddano do użytku następujące obiekty nowej bazy:
- dwie dwukrawędziowe zadaszone i oświetlone rampy załadunkowe o długości 180 metrów, umożliwiające jednoczesny załadunek 70-80 wagonów. Rampy wyposażone zostały w kuchnię mleczną do przyrządzania paszy dla cieląt, koryta do pojenia zwierząt z wodą podgrzewaną do 15°C, magazyny i chłodnie paszowe, kojce dla zwierząt pozwalające na segregację zgodną z rozmieszczeniem w wagonach, punkty poboru wody pitnej i przemysłowej. Pomiędzy kojcami zaplanowano korytarz komunikacyjny, a zastosowana nawierzchnia umożliwiała łatwe czyszczenie i dezynfekcję.
- oborę na 240 zwierząt przeznaczoną do przetrzymywania zwierząt dowożonych do bazy samochodami w celu skompletowania transportu. Obiekt o kubaturze 15247 m³ i powierzchni użytkowej 1913 m² wyposażono w dwustronne rampy umożliwiające wyładunek i załadunek oraz magazyny pasz. Zastosowano stanowiska bezściołowe, instalację ogrzewania pomieszczeń i mechanicznego usuwania obornika.
- chlewnię na 200 sztuk tuczników o kubaturze 3258 m³ i powierzchni użytkowej 586 m² z instalacją grzewczą oraz własnym magazynem paszowym na poddaszu. Stosowano tu pełnodawkowe mieszanki paszowe według licencji włoskiej oraz własne receptury żywienia oparte na życie i bobiku.
- budynek ubojni sanitarnej zaopatrzony w stosowne urządzenia, laboratorium i chłodnię
- punkt zbiórki zwierząt padłych
- garaż samochodu do dezynfekcji
- odbiorniki odchodów zwierzęcych w tym opróżnianej co 2 tygodnie gnojowni oraz 5 podziemnych zbiorników na gnojówkę
- magazyn podręczny wykorzystywany przez Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi, Zakłady Mięsne i PKP
- budynek administracyjno-noclegowy, mieszczący pomieszczenia biurowe dla przedsiębiorstw użytkujących bazę, polskich i czechosłowackich granicznych lekarzy weterynarii, noclegownię na 15 miejsc (pokoje jedno i dwuosobowe) i hotel dzienny w postaci poczekalni z bufetami i urządzeniami sanitarnymi. W piwnicach urządzono centralną kotłownię. Swoje siedziby miały tu: Graniczny Inspektorat Weterynarii, Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Bytomiu, Zakłady Mięsne w Cieszynie, Centrala Handlu Zagranicznego „Animex”, Przedsiębiorstwo Transportowe „C. Hartwig”, Przedsiębiorstwo Kontroli Ładunków „Poleargo”, Spółdzielnia Inwalidów PKP, a sam budynek umożliwiał zatrudnienie w administracji i obsłudze 48 osób
- stację transformatorową
- oczyszczalnię ścieków

- tor nr 200: 390 mb
- tor nr 201: 350 mb
- tor nr 202: 325 mb
- tor nr 203: 325 mb
- tor nr 204: 310 mb
Poza tym zastosowano 4 rozjazdy pojedyncze typu S42 i jeden typu S49, pięć żelbetowych kozłów oporowych i wykonano 4 przejazdy z płyt.
Ogólny koszt zamierzenia inwestycyjnego wg cen z roku 1971 wyniósł 99261,1 tys. zł, w tym 41485,1 tys. zł przypadło na układ torowy i drogowy wraz z przepustami. Budowę wykonało w latach 1976-1977 Przedsiębiorstwo Robót Kolejowych nr 5 w Katowicach i Przedsiębiorstwo Budownictwa Rolniczego w Bielsku-Białej (roboty kubaturowe).
Oddanie do użytku nowej bazy (zwanej w okolicy „byczą rampą”) pozwoliło znacznie zwiększyć odprawiane stąd transporty zwierząt (przykładowo w roku 1976 odprawiono stąd 184 286 szt. bydła, a w roku 1980 już 421 428 szt.), a także znacząco poprawić dobrostan transportowanych zwierząt. Były one przewożone w wagonach dwu lub czteroosiowych, a z zebrzydowickiej rampy odjeżdżały transporty koni, bydła, świń, owiec, zajęcy, kuropatw i bażantów do większości krajów europejskich, a także do Maroka czy Libii. Szczytowy okres transportów to lata 80. XX wieku, a ostatnie większe przewozy związane były z I wojną w Zatoce Perskiej na przełomie lat 1990/91 (transporty bydła do Turcji, na potrzeby wojsk amerykańskich). Następnie zaprzestano transportów koleją ze względu na znaczne zwiększenie kwot frachtu wagonów przez PKP i przestawiono się na tańszy transport samochodowy. W latach 90. XX wieku ośrodek przekształcono w Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowo-Handlowe „Agrosped”, jednak w tym okresie już nie prowadzono żadnych transportów koleją.
Do maja 2012 roku „Agrosped” w Zebrzydowicach zajmował się specjalistycznymi usługami w zakresie obsługi długodystansowych transportów ze zwierzętami i prowadził zatwierdzony przez Inspekcję Weterynaryjną punkt odpoczynku zwierząt przeznaczonych do wysyłki poza granice kraju. Obecnie obiekty dawnej bazy zajmowane są przez różne podmioty gospodarcze nie związane w żaden sposób z transportem zwierząt.
Sama bocznica odgałęziała się od linii 93 w kierunku granicy państwa w okolicy km 77,6. Tor zabezpieczony był wykolejnicą i przebiegał następnie równolegle do linii 93 tworząc tor wyciągowy o długości 300 metrów zakończony żelbetonowym kozłem w okolicy ulicy Skotnickiej. W przebiegu tego toru wybudowano betonowy wiadukt nad ulicą Jutrzenki. Fragment ten był wykorzystywany jeszcze wiele lat po zamknięciu bazy przeładunkowej - po obu stronach toru składowano żwir czy ziemię.
Zasadniczą część bocznicy tworzyły cztery rozgałęziające się tory wpadające przez cztery bramy na teren bazy i przebiegające następnie wzdłuż zadaszonych ramp załadowczo-wyładowczych. Tory te zakończone były żelbetowymi kozłami. Wzdłuż torowiska poza terenem bazy zamontowano oświetlenie (obecnie częściowo rozszabrowane). Istniał jeszcze piąty tor, który nie wchodził na teren zakładu - była to pozostałość po pierwotnej rampie rozebranej pod koniec lat 70. XX wieku - po jej likwidacji został skrócony i zakończony kozłem oporowym. W pobliżu dawnego przebiegu tegoż toru zlokalizowany jest schron obserwacyjny z okresu II wojny światowej.
W lutym 2025 roku w związku z modernizacją i przebudową stacji w Zebrzydowicach wyburzono wiadukt nad ulicą Jutrzenki, na którym przebiegał tor prowadzący do dawnej bazy. Tym samym definitywnie zakończono istnienie bocznicy.
Przeczytaj też relację z wycieczki na teren bazy z marca 2012 roku.

Galeria (kliknij aby powiększyć zdjęcie)
Autor pragnie podziękować Pani Krystynie Szczotka oraz Panu lek. wet. Janowi Wałachowi za przekazane materiały źródłowe i cenne informacje.
Autorem opisu i zdjęć z października 2010 roku jest Maciej Dembiniok.
Zaktualizowano 6 lutego 2025 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-