RELACJE, POŁĄCZENIA TABOR

Słonikiem do Czeskiego Cieszyna

Błażej Forjasz

Słonik, słoń, ešus (po polsku menażka) to nieoficjalne nazwy czeskiej, piętrowej jednostki elektrycznej serii 471 nazywanej oficjalnie CityElefant. Kursuje ona od listopada 2006 roku po torach kraju Morawsko-Śląskiego (kraj - jednostka administracyjna podobna do województwa w Polsce) i dojeżdża również do Czeskiego Cieszyna.

'Adelka' w Czeskim Cieszynie

Jednostki te są produkowane od 1995/6 roku w zakładach ČKD Vagonka w Studence (od 1997 r. produkcja została przeniesiona do Ostrawy) w wersji trójczłonowej (wagon o oznaczeniu 971 to sterujący, 071 [środkowy] doczepny, natomiast 471 silnikowy). Przede wszystkim ich domeną jest obsługa węzła praskiego. Kursują w pociągach aglomeracyjnych do Pardubic, Kolina (najkrótszą trasą przez Pořičany oraz przez miasta Lysá nad Labem i Nymburk), Milovic (od 13 grudnia 2009 r.), do Nymburku (przez Pořičany) oraz do Berouna. Jednostki te kursują tamże również w podwójnej (a)trakcji (np. pociągi z Pragi Masarykowa do Pardubic i Nymburku rozłączane/złączane na stacji Pořičany). CityElephanty z kolejnej dostawy (chodzi tutaj o tą w 2008 roku, gdzie zostało dostarczonych 8 sztuk słoników, natomiast w latach 2006-7 dostarczono kilkanaście jednostek, z tego 3 do województwa Morawsko-Śląskiego, o czym poniżej) kursują ze stolicy Czech do Ústí nad Labem (Uścia nad Łabą). Do końca roku 2009 dostarczono w sumie 60 sztuk jednostek CityElephant. Od marca 2010 roku pojawiły się na trasie Děčín - Ústí nad Labem - Most.

'Adelka' w Suchej Górnej

Miłym zaskoczeniem było podjęcie przez Česke dráhy (Koleje Czeskie) decyzji o przydziale dwóch jednostek serii 471 (o numerach 024 i 025) z dostawy roku 2006 (różniącej od pierwszej dostawy m.in. kolorystyką pudła - zamiast białego koloru z boku błękitny, zamiast granatowego czerwony) do obsługi połączeń w aglomeracji ostrawskiej. Było to również (przede wszystkim?) spowodowane chęcią obsługi nowoczesnym taborem linii Ostrava-Svinov - Opava východ (28 km), zmodernizowanej i zelektryfikowanej(!) w 2006 r., na której to zamiast komfortowych spalinowych zespołów serii 843, czy składów ciągniętych lokomotywą spalinową pojawiły się brudne i obskurne jednostki serii 460. Po licznych interwencjach pasażerów oraz władz lokalnych udało się przekonać czeskie koleje do inwestycji również w tabor na tą linię. Dzięki tym inwestycjom stworzono również rozkładowe relacje Opawa - Czeski Cieszyn, gdzie to pierwsze miasto uzyskało bezpośrednie połączenie z południowo-wschodnią częścią Ostrawy, czy Hawierzowem (Haviřov), a mieszkańcy Czeskiego Cieszyna mogą bez przesiadek dojechać do Opawy. Nowy tabor, nowe połączenia oraz zmodernizowana infrastruktura (czas przejazdu pociągiem osobowym między Ostrawą - Svinov a Opawą skrócił się z ok. 46 min. (rozkład jazdy edycji 2001/2) do 33 min. (RJ 2007/2008) - wszystko to przyczyniło się do przypływu nowych pasażerów na całą szeroko pojętą linię kolejową Czeski Cieszyn - Opawa. W rozkładzie jazdy edycji 2006/7 słoniki przez cały dzień kursowały na tej trasie (Cz. C-n - Opawa) mniej więcej co 2 godziny.

471.025 w Ostrawie

Następny rozkład jazdy przyniósł kolejne nowości. Do lokomotywowni w Boguminie (gdzie stacjonują te pojazdy) dotarła kolejna jednostka o numerze 035. Poza tym zakończyła się modernizacja i elektryfikacja kolejnej linii w aglomeracji ostrawskiej, a konkretnie w tym mieście - Ostrava-Kunčice - Ostrava hl. n. - w sumie 8 km wraz z budową na niej nowego przystanku Ostrava centrum (od 15 czerwca 2008 r. nosi nazwę Ostrava Stodolni). Koleje Czeskie w związku z tym uruchomiły całkowicie nowe połączenie Český Těšin - Ostrava hl. n. Pociągi te nigdzie się nie zatrzymują między stacjami Haviřov a Ostrava střed, co miało zachęcić do podróży potencjalnych pasażerów między tymi dwoma miastami (Haviřov jest nazywany "miastem - sypialnią" dla Zagłębia Ostrawsko-Karwińskiego), ponieważ czas przejazdu jest konkurencyjny do przewoźników autobusowych. W podstawowej relacji (Czeski Cieszyn - Ostrawa) pociągi kursowały co 2 godziny, a w szczycie przewozowym w dni robocze były one zagęszczane do 1 godziny pociągami w skróconej relacji Hawierzów - Ostrawa). Po południu pociągi z podstawowej relacji były obsługiwane są słonikiem, który do południa jechał na 1 parze pociągów rel. Bohumin - Zabřeh na Moravě (przez Přerov, Olomouc). Żeby pasażerowie od strony Ostravy-Svinov (Opavy) nie byli poszkodowani, to na stacji Haviřov pociągi jadące do/z Ostrawy hl. n. są skomunikowane z pociągami jadącym z/w tych kierunkach. Pozostałe 2 słoniki obsługiwały pociągi relacji Český Těšin - Opava východ, natomiast drugi poranny pociąg z Czeskiego Cieszyna obsługiwany przez te jednostki został przedłużony aż z Trzyńca, co patrząc na frekwencję było dobrym pomysłem.

471.024 na stacji Opava východ

Rozkład jazdy edycji 2008/9 przyniósł wizytę tych zacnych pociągów w Mostach koło Jabłonkowa (Mosty u Jablunkova), stacji położonej koło granicy słowackiej. Słonik przyjeżdżał jako ostatni pociąg z Ostravy-Svinov (przez Bohumin) do Jabłonkowa (Jablunkov - Návsí) i dalej jako pociąg służbowy do Mostów. Stamtąd wracał wcześnie rano jako pierwszy pociąg osobowy w kierunku Bogumina, a dokładnie do stacji Zabřeh na Moravě (rzadkość w tym regionie to długość trasy pociągu osobowego powyżej 200 km!). Pociągi relacji Český Těšin - Ostrava hl. n. zostały przedłużone do Opavy (zmiana czoła na stacji Ostrava-Svinov, założony tylko jeden postój między Ostrawą a Opawą na stacji Háj ve Slesku) i były to pociągi przyspieszone (w poprzednim rozkładzie jazdy to pociągi osobowe o małej liczbie postojów). Będzie to coś na kształt niemieckich "Regionalnych Ekspresów", szybkich pociągów łączących duże, regionalne ośrodki miejskie (bez dużej ilości postojów w mniejszych miejscowościach). Docelowo planowane przedłużenie pociągów tej kategorii do Karniowa (Krnov) a nawet Ołomuńca, a w kierunku południowym do Jabłonkowa. Wracając jeszcze do RJ 08/09 to dzięki temu, że pociągi przyspieszone wyjechały o innych godzinach, niż w poprzednim rozkładzie jazdy z Czeskiego Cieszyna oraz o całkowicie nowych godzinach z Opawy, zwiększyła się ilość pociągów na całej trasie Opava - Český Těšin oraz powstały nowe, bardzo dobre z punktu widzenia pasażera relacje (przede wszystkim bezpośrednie, szybkie połączenie centrum Ostrawy ze sporymi miastami przylegającymi do niej - Czeskim Cieszynem, Hawierzowem, czy Opawą). Pociągi przyspieszone kursują co 2 godziny i są obsługiwane przez 2 słoniki. Natomiast jednostka 471 z obiegu Mosty u Jablunkova - Zabřeh na Moravě po południu krążyła głównie między Ostravą-Svinov a Haviřovem (te drugie pociągi kursowały tylko w dni robocze).

Miłą niespodzianką była wizyta w naszym rejonie od 1 maja 2009 r. praskich jednostek 471. Od tego dnia przejęły one obsługę pociągu pospiesznego "Olše" łączącego stolicę Czech z Czeskim Cieszynem (kursowały w podwójnej trakcji - patrz tutaj). Początkowo miały jeździć na próbę, lecz spodobały się pasażerom, zatem kursowały one aż do grudnia 2009. Natomiast od lipca tego samego roku do Bogumina dotarły CityElephanty z kolejnej dostawy. Były to jednostki o numerach 054, 055 i 056. Do wejścia w życie nowego rozkładu jazdy kursowały one na 3 obiegach przeznaczonych dla jednostek 471 zwiększając prawdopodobieństwo spotkania tychże pojazdów. Od 13 grudnia 2009 r. CityElephanty kursują prawie wyłącznie na ciągu komunikacyjnym między Czeskim Cieszynem a Opawą (oraz na 1 pociągu z Czeskiego Cieszyna do Bogumina) zarówno w pociągach osobowych, jak i przyspieszonych. Założono 5 obiegów składów. Dzięki temu na tej linii zdecydowanie poprawiła się jakość usług ČD, a wyeksploatowane jednostki 460 zastąpiono na kilku obiegach nowym taborem.

Oznaczenia jednostki w czeskim rozkładzie

W rozkładzie jazdy edycji 2010/11 w związku z dostawą kolejnego pojazdu o numerze 058 praktycznie wszystkie pociągi łączące Opawę z Czeskim Cieszynem zaczęły być obsługiwane przez CityElephanty. Na początku roku 2011 Koleje Czeskie zamówiły ostatnią partię 8 sztuk tych jednostek, z których cztery miały być dostarczone do Kraju Morawsko-Śląskiego i miały obsługiwać składy osobowe na ciągu komunikacyjnym Ostrawa – Mosty koło Jabłonkowa przez Bogumin, Karwinę, Czeski Cieszyn, Trzyniec i Jabłonków. Planowano również dojazd tych pojazdów do słowackiej Czadcy, co mogłoby owocować spotkaniami na tej stacji węzłowej z tamtejszymi CityElephantami (foto) sukcesywnie dostarczanymi dla Kolei Słowackich od grudnia 2010 roku.

Jednostki te dostarczano od października 2012 roku i zostały one skierowane do obsługi składów między Ostrawą a Mostami (linia S2) co (razem z zakończeniem modernizacji odcinka Czeski Cieszyn - Mosty) zdecydowanie poprawiło komfort podróży. Od grudnia 2012 roku CityElefanty przejęły obsługę większości pociągów osobowych na linii Bogumin - Mosty. Część relacji z Mostów została wydłużona do Ostrawy oraz Studenki. Pociągi na tej linii zyskały nowych pasażerów nie tylko z powodu nowoczesnego taboru, ale także otwarcia w dniu 20 czerwca 2013 roku jakże potrzebnego przystanku kolejowego Trzyniec Centrum. Jako ciekawostkę należy wspomnieć o powrocie praskich CityElefantów na obsługę weekendowej pary pociągów Praga - Trzyniec. Kursował on na parze pociągów 1484 i 1484 z racji konkurencyjnych połączeń prywatnych przewoźników już w pojedynczej trakcji. Pociągi te zostały zlikwidowane w czerwcu 2013 roku. Z racji zmniejszonej rezerwy taborowej w rozkładach jazdy edycji 2012/3 oraz 2013/4 w dni robocze nie wszystkie pociągi osobowe między Czeskim Cieszynem a Opawą były obsługiwane przez jednostki serii 471. Natomiast weekendowe kursy wahadłowe z Ostrawy Świnowa do Ostrawy Kończyc z racji poprawy skomunikowań w węźle kończyckim w kierunku Frydku-Mistku oraz centrum Ostrawy zostały wydłużone w weekendy do Hawierzowa. Było to spowodowane likwidacją w te dni tygodnia pociągów przyspieszonych z Czeskiego Cieszyna do Opawy i przeniesieniem dofinansowania do pociągów pospiesznych na linii Krnov - Jeseník kursujących tranzytem przez Głuchołazy.

Po wybudowaniu odcinka linii kolejowej do lotniska Ostrawa (linia Sedlnice - Mošnov Ostrava Aiport) oraz zakończeniu elektryfikacji istniejącej trasy Studenka - Sedlnice od kwietnia 2015 roku planuje się wydłużenie istniejących połączeń linii S2 do tego miejsca połączeniami kursującymi co dwie godziny. Dzięki temu większość czeskiego obszaru Śląska Cieszyńskiego uzyska wygodne, bezpośrednie kolejowe połączenie z lotniskiem międzynarodowym Ostrawa im. Leoše Janáčka) realizowanym przez CityElefanty.

Wnętrze jednostki

Na deser przejdźmy do standardu tych pociągów. Ogólnie rzecz biorąc jest to trójczłonowa piętrowa jednostka elektryczna (napięcie sieci trakcyjnej 3 kV prądu stałego) wykonana z blach aluminiowych. W wagonie silnikowym znajduje się na górze pierwsza klasa (23 miejsca siedzące), a w sumie w jednostce jest 310 miejsc siedzących. Wyjście/wejście odbywa się poprzez dwoje dwuskrzydłowych drzwi, których próg umieszczony jest 55 cm od górnej krawędzi szyny, czyli dosyć nisko. Drzwi do poszczególnych wagonów, czy ich części otwierane są na przycisk. Na dolnym poziomie umieszczono mały przedział dla osób poruszających się na wózkach inwalidzkich oraz stojaki na rowery. Cały pociąg jest klimatyzowany (przy okazji należy tutaj pochwalić producenta, że zamontował okna bez żadnych uchylnych dodatków, czy lufcików) oraz posiada bogaty system informacji wizualnej. Siedzenia w drugiej klasie są w układzie 2+2 (w pierwszej 2+1) i są przeważnie umieszczone naprzeciw siebie; na poziomie górnym można spotkać siedzenia ułożone wzdłuż ściany bocznej. Bardzo przyjemnie się nim jeździ - nie tylko dzięki zawieszeniu, wyciszeniu pudła, ale również dzięki wygodnym siedzeniom (są one ani nie za twarde, ani nie za miękkie) - słowem XXI wiek. Generalnie w Czechach tory są w dobrym stanie, co również wpływa na komfort jazdy i słonik może pokazać swoje możliwości (wśród nich również niezłe przyspieszenie).

Wnętrze jednostki

Do minusów możemy zaliczyć oświetlenie wewnętrzne palące się również w dzień, które "katuje" oczy. Może ma to związek z przyciemnianymi szybami? Kolejnym mankamentem jest tutaj brak jasnych obiegów składów. W przypadku defektu, czy remontu ciężko się połapać, na którym obiegu będzie jeździć ta jednostka, a na którym pojazd zastępczy, czyli nieśmiertelna jednostka serii 460.

Mimo tych mankamentów bezapelacyjnie polecam podróż tymi nowoczesnymi pojazdami, żeby zobaczyć, że w Czechach na kolei są najważniejsze hasła "można", "da się" oraz "oczywiście" i widać jak tam kolej się rozwija. Bilety na przejazd pociągiem są tanie, istnieją też duże możliwości jeszcze tańszych przejazdów (różnego rodzaju promocje, czy ulgi np. grupowe - dla kolei czeskich grupa to już 2 osoby, które nie muszą się np. znać, czy jechać na jakiś obóz, wycieczkę - nie trzeba wcześniej składać żadnego wniosku, tylko kupić bilet przed podróżą). A z mostów granicznych w Cieszynie na dworzec w Czeskim Cieszynie przejście wolnym krokiem trwa tylko 10 minut...

Obiegi jednostek 471 - 2007/08
Obiegi jednostek 471 - 2008/09
Obiegi jednostek 471 - 2009/10
Obiegi jednostek 471 - 2010/11
Obiegi jednostek 471 - 2011/12
Obiegi jednostek 471 - 2013/14

W opracowaniu skorzystałem z informacji z artykułu w "Świecie kolei" nr 10/2007 autorstwa p. Petra Štefka "EZT serii 471 w Ostrawie" (str. 10-11), z informacji umieszczonych w "Rynku Kolejowym" nr 6/2003 w dziale "Producenci i operatorzy" z artykułu o nazwie "ČKD Vagonka a.s." (str. 61-63), Sieciowych Rozkładów Jazdy ČD edycje 2001/2, 2005/6-2008/9, wiadomości zamieszczonych na portalu www.zelpage.cz oraz z informacji własnych (notatki, zdjęcia itp.).

Zaktualizowano 19 września 2014 roku