HISTORIA RELACJE, POŁĄCZENIA

„Olza”, „Cieszynka”

Błażej Forjasz

Tablica kierunkowa „Olzy”

Olza - nazwa ta przeciętnemu mieszkańcowi Ziemi Cieszyńskiej wskazuje rzekę graniczną z Republiką Czeską. Wiele osób wie, że jest dopływem Odry, trochę może mniej, że swój początek bierze w Polsce (w okolicach Istebnej). Dla osób odwiedzających, czy mieszkających w Cieszynie dodatkowo symbolizowała szczelną granicę państwową, z pieszym ruchem jednokierunkowym na obu mostach (zniesionym dopiero 1 maja 2004) i kolejkami (czasami nawet długimi). Na szczęście dla nas od 21 grudnia 2007 roku granica przestała istnieć.

Tymczasem niewiele osób, czy nawet pasażerów wie, że taką nazwę nosił chyba najbardziej związany (w ostatnich latach) z naszą ziemią pociąg międzynarodowy (chociaż początkowo taki nie był).

Pierwszy kurs „Olzy”

Jego historia rozpoczęła się na początku obowiązywania rozkładu jazdy 1994/5 (28 maja 1994). Wtedy to uruchomiono pociąg przyspieszony relacji Katowice - Cieszyn zatrzymujący się tylko w Katowicach Ligocie, Tychach, Pszczynie, Skoczowie oraz w Goleszowie (wszędzie postoje jednominutowe), złożony z dwóch jednostek EN57, mających podwyższony standard i charakteryzujących się zewnętrzną malaturą w kolorach kości słoniowej i czerwonym (warto dodać, że jednostki te jeździły wtedy również na obiegu pociągu pospiesznego relacji Katowice - Busko Zdrój, przez Sosnowiec i dalej CMK). „Olza” od początku kursowania przyjeżdżała w godzinach porannych do nadolziańskiego grodu i wracała po południu z powrotem. Dzięki małej liczbie postojów i standardowi stanowił całkiem dobre (i frekwencyjne) połączenie komunikacyjne Cieszyna i Katowic. Już w następnym rozkładzie jazdy wydłużono ten pociąg do Czeskiego Cieszyna.

„Olza” w grudniu 2005

Rozkład jazdy 1996/7 przyniósł polepszenie oferty tego pociągu, ponieważ wydłużono jego trasę aż do słowackiej Żyliny (Žilina)! Pomysł ten był ze wszech miar słuszny, gdyż z Górnego Śląska można było dostać się bezpośrednio do atrakcyjnych turystycznie miejsc w okolicach Jabłonkowa (Jablunkov), Czadcy (Čadca), no oczywiście do Żyliny, która dodatkowo jest dużym węzłem kolejowym na magistrali Bratysława - Koszyce. Zmieniono także skład - postawiono tym razem na skład wagonowy. Odtąd międzynarodowy pociąg złożony był z dwóch wagonów 2 klasy i jednego 1 klasy, ciągniętej przez popularne „Angliki” (lokomotywy serii EU07) z lokomotywowni Katowice. Zmiana lokomotywy następowała podczas ok. 20 minutowego postoju na stacji w Czeskim Cieszynie (Český Těšín) na czeską maszynę serii 163. Natomiast nasza lokomotywa czekała sobie na kurs powrotny na żeberku od strony ulicy Dworcowej (Nádražní). Trzeba przyznać, że nasza kolej (a konkretnie katowicka wagonownia) wystawiła swoje najlepsze wagony i naprawdę nie musieliśmy się wstydzić np. przed zagranicznymi gośćmi jadącymi tym pociągiem. Standard ich był bardzo wysoki.

W tym czasie nasza „Olza” powiększyła się o dwa czeskie wagony, kursujące w relacji Żylina - Bogumin (Bohumín) rozłączanych w Czeskim Cieszynie i dalej jadące jako osobny pociąg osobowy. Wagony te zaczęły jeździć prawdopodobnie jeszcze przed rokiem 2002. Później jednak pociąg nasz wzbogacił się również po polskiej stronie o dwa wagony jadące już całą trasą (zlikwidowano natomiast czeskie wagony bezpośrednie do Bogumina).

„Olza” w lutym 2004

Ważnym momentem w historii pociągu jest jego przekwalifikowanie wraz z wejściem rozkładu jazdy 2004/5 (12 grudnia 2004) na terenie Polski na kategorię osobowy - przyspieszony. Frekwencja oczywiście wzrosła (uczniowie, studenci, ludzie jeżdżący do pracy). Nie oszukujmy się, na wcześniejsze zapełnienie (przyjeżdżało z zagranicy parę osób, w Cieszynie dosiadało się kilkanaście) miała wpływ cena biletu i niestety prędkości. W naszym regionie szczególnie silnie widać postępującą degradację infrastruktury kolejowej, która zaczęła się „sypać” na początku lat 90. Kto dziś pamięta, że z Bronowa (posterunek odgałęźny na magistrali Czechowice-Dziedzice - Zebrzydowice) do Skoczowa jechało się z prędkością 80 km/h, czy z Cieszyna do Goleszowa 50 km/h? Po zmianie kategorii w Cieszynie dosiadało się ok. 40 osób, co wskazuje na dobry pomysł osób odpowiedzialnych za rozkład jazdy w naszym województwie.

„Olza” w lutym 2006

Kolejnym „rewolucyjnym” rozkładem jazdy był wprowadzony 11 grudnia 2005 roku edycji 2005/6. Niestety skrócono pociąg tylko do relacji Czeski Cieszyn - Katowice. Najprawdopodobniej było to związane z tym, że na odcinku Czeski Cieszyn - Żylina „Olza” kursowała zbyt blisko innego pociągu pospiesznego do Żyliny, przez co nie miała zbyt dobrej frekwencji. Przesunięto ją rano o około 30 minut wcześniej oraz (najważniejsze) założono postoje na wszystkich stacjach i przystankach między Cieszynem a Chybiem Mnichem. Był to bardzo dobry pomysł - umożliwiono dojazd pociągiem do stolicy powiatu naprawdę wielu osobom (uczniom, pracownikom, dojazdy fakultatywne) z mniejszych miejscowości, szczególnie, że powrót pociągu występował po godzinie 15 z Cieszyna. Zmieniono również skład wracając do jednostek EN57 (tym razem pojedynczej). Założono, że będzie kursować w tym pociągu jednostka zmodernizowana (tudzież o podwyższonym standardzie). Czas pokazał, że plany czasami niezbyt pasują do rzeczywistości.

„Olza” w maju 2006

W następnym rozkładzie jazdy przesunięto o godzinę odjazd pociągu powrotnego z Cieszyna. Było to spowodowane tym, że skład tego pociągu, zamiast stać w Cieszynie 5 godzin, wykonywał kurs na jednej parze na trasie do Bielska. Jako ciekawostkę dodam, że przez dłuższy czas w 2007 roku kursowała tutaj jednostka EN57-1945, która przyjechała do nas aż ze Szczecina. Następnie przeszła pod skrzydła Śląskiego Zakładu Przewozów Regionalnych.

W rozkładzie jazdy 2007/8 raczej niedużo się zmieniło w kształcie oferty tego pociągu (lekko wydłużył się czas jazdy w obie strony). Najważniejszą zmianą (lecz dla zwykłego pasażera praktycznie niezauważalną) była zmiana nazwy pociągu na „Cieszynka”. Nazwa ta wywodzi się od (miejmy nadzieję, że PKP to właśnie miało na myśli) ozdobnej strzelby myśliwskiej wykonywanej w Cieszynie od 2 poł. XVI wieku.

W rozkładzie jazdy edycji 2008/9 w miesiącu lutym miała miejsce ciekawa sytuacja. Dzięki zamknięciu jednego toru między Tychami a Pszczyną skład „Cieszynki” jechał z Katowic do Goleszowa razem (więcej w reportażu Rozłączanie EN57 w Goleszowie) ze składem pociągu nr 311 i na goleszowskiej stacji odbywało się rozłączanie tych jednostek elektrycznych. Powinno to być w ramach oszczędności realizowane przez cały czas. Dość niespodziewanie pociąg ten, kursujący od początku swojego istnienia przez Skoczów i Goleszów zakończył swój żywot na końcu obowiązywania rozkładu jazdy edycji 2008/9 (12 grudnia 2009), jednocześnie skazując na bezruch odcinek Goleszów - Czeski Cieszyn.

Pociąg Cieszyn - Katowice - Cieszyn

Jednakże w następnym rozkładzie jazdy uruchomiono pociąg przyspieszony relacji Cieszyn - Katowice - Cieszyn, kursujący przez Zebrzydowice (poprawiając niejako przy okazji ofertę na tej linii). Pociąg ten wyjeżdżał przed 10 rano z Katowic, a wracał z Cieszyna o podobnej porze co dawniej „Cieszynka”. Dzięki skróceniu czasu przejazdu pociąg ten skutecznie rywalizował z komunikacją autobusową na tej trasie, aczkolwiek dla większej popularności połączenia kolejowego należałoby wprowadzić promocję taryfową.

Stało się jednak inaczej. Mimo zmiany nazwy na szumną jaką była nazwa...„Kamrat” pozostałe działania spółki Przewozy Regionalne polegały na jak największym wydłużeniu czasu przejazdu tego pociągu (dodanie postojów między innymi na przystanku, z którego korzystają pracownicy kolei jakim jest Zabrzeg Czarnolesie, czy wjazdem do Czechowic-Dziedzic) do przeszło 2 godzin, co przy silnej konkurencji przewoźnika drogowego jadącego 50 minut szybciej spowodowało coraz większy odpływ pasażerów tego pociągu, a w rezultacie doprowadziło do tradycyjnego ówcześnie praktykowanego rozwiązania problemu nierentowności jakim była likwidacja połączenia w grudniu 2011 roku.

Na szczęście pierwotna nazwa tego pociągu będzie cały czas istnieć w sercu autora tego artykułu i będzie tak pewnie również dla wielu miłośników i pracowników kolei, czy w końcu samych pasażerów, dla których nazwa będzie się zawsze kojarzyć z porannym szybkim pociągiem z Katowic w kierunku Cieszyna wracającym na Górny Śląsk po południu...


Objaśnienia:

A - wagon 1 klasy
B - wagon 2 klasy


W opracowaniu korzystano z Sieciowych Rozkładów Jazdy Pociągów PKP i ČD (edycje 1994/95 - 2009/10) oraz materałów własnych (notatki, fotografie itp.)

Dziękuję kol. Tomaszowi Żakowskiemu za materiał zdjęciowy dotyczący tego pociągu i zgodę na jego opublikowanie.