Bocznica fabryki mebli giętych Jakoba i Josefa Kohn w Czeskim Cieszynie |
|
W roku 1849 nadreński producent mebli Michael Thonet zajmujący się w szczególności bukowymi meblami giętymi założył w Wiedniu swoją fabrykę, a po udziale w Wystawie Światowej w Londynie w roku 1851 zdobył światowe uznanie. Wkrótce przekazał swój zakład synom, którzy rozwijali firmę otwierając nowe fabryki i tartaki, tak że wkrótce stała się największym producentem mebli giętych w Europie.
W roku 1868 powstała we Vsetínie fabryka mebli giętych konkurencyjnej firmy Jakoba i Josefa Kohn, którzy w kolejnych latach otwarli zakłady w Cieszynie (1871), Radomsku (1884) i Holešovie (1890), aby w roku 1901 zatrudniać już 6300 pracowników i produkować 5500 sztuk mebli giętych dziennie. Wkrótce na terenie Austro-Węgier (głównie na Śląsku Cieszyńskim i Żywiecczyźnie - w tym m.in. w Jasienicy - zakład Josefa Hoffmana, czy w podcieszyńskiej Sibicy - zakład Josefa Jaworka) działało już kilkanaście firm produkujących meble gięte, które na świecie zwano meblami wiedeńskimi.
W roku 1907 część firm produkujących meble gięte w monarchii austro-węgierskiej zjednoczyła się tworząc przedsiębiorstwo Mundus (Świat), aby w roku 1917 po przejęciu większości akcji firmy Kohnów utworzyć Spółkę Akcyjną Mundus-Kohn. Ta zaś w roku 1923 połączyła się z przedsiębiorstwem braci Thonet tworząc Spółkę Akcyjną Thonet-Mundus z siedzibą w Zug w Szwajcarii. Firma posiadała wówczas 20 fabryk, szereg przedstawicielstw handlowych na całym świecie i zatrudniała ponad 10 tysięcy pracowników. Siedziba centrali zarządzającej fabrykami na terenie odrodzonej Polski znajdowała się w Bielsku, a w skład firmy Thonet-Mundus, Polskie Fabryki Mebli Giętych, S.A. wchodziły zakłady w Cieszynie, Jasienicy, Buczkowicach i Radomsku, które zatrudniały ok. 1700 robotników. W wyniku wielkiego kryzysu gospodarczego w latach 1929-1933 zaistniała konieczność zamknięcia fabryk w Buczkowicach (1930) i Cieszynie (1932), których już nie otwarto. W roku 1938 po zajęciu Austrii przez Niemcy koncern Thonet-Mundus został rozwiązany. Na terenie Śląska Cieszyńskiego przetrwały jedynie zakłady w Jasienicy i Jaworzu, które zostały upaństwowione i działały jako Fabryka Mebli Giętych. W latach 90. XX wieku zakłady te zostały sprywatyzowane i zakupione przez Paged Meble S.A. i w tej formie funkcjonują do dziś.
Fabryka mebli giętych Jakoba i Josefa Kohn w Cieszynie powstała w roku 1871 u zbiegu ulic Frydeckiej i Jabłonkowskiej (obecnie Czeski Cieszyn, dawniej znajdowały się tu koszary kadetów), a znalazło tu zatrudnienie ponad 2000 osób co czyniło ją największym zakładem pracy w ówczesnym mieście. Od roku 1894 zakład posiadał zakładową straż pożarną, co jednak nie zapobiegło pożarowi w roku 1907 kiedy spłonęła stolarnia, tokarnia i suszarnia. W roku 1908 wybudowano dla robotników składającą się z sześciu budynków kolonię mieszkalną przy obecnej ulicy Dělnická I (Robotnicza I). Zakład podlegał stałej rozbudowie i produkował głównie krzesła, stoły, wieszaki i łóżka. Kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 spowodował przestoje w produkcji, problemy z regularnym wypłacaniem pensji i strajki pracowników. W roku 1931 zamknięto zakładową straż pożarną i wyburzono część zabudowań, a fabryka ostatecznie przestała działać w roku 1932. Początkowo istniały plany szybkiego wyburzenia pozostałych dawnych obiektów zakładowych i powstania tu nowych kamienic wraz z siatką ulic, ale ostatecznie ulokowano tu punkt skupu złomu. Podczas okupacji niemieckiej w istniejących jeszcze wówczas zabudowaniach założono obóz zbiorczy dla osób kierowanych następnie do obozów koncentracyjnych. W roku 1948 rozpoczęto prace nad powstaniem w tym miejscu domu kultury, jednakże po wybudowaniu fundamentów prace przerwano, a na obszernym placu pozakładowym powstał w roku 1952 dworzec autobusowy (zmodernizowany w roku 2022). W pozostałych obiektach mieścił się m.in. skład produktów rolnych czy poliklinika dziecięca.
Wybudowana po roku 1889 bocznica zakładowa o długości ok. 500 metrów odgałęziała się na stacji Teschen (obecnie Český Těšín (Czeski Cieszyn)) w km 319,3 Kolei Koszycko-Bogumińskiej rozjazdem nr 37 i łukiem kierowała się w stronę zakładu poprzez ulicę Jabłonkowską. Po minięciu kolejowej bramy zakładowej tor rozgałęział się, aby znów się połączyć i ponownie rozdzielić (jeden z torów kończył się przed magazynami, a drugi przed kotłownią). Jeszcze na terenie stacji od toru bocznicowego wyprowadzono zakończony kozłem oporowym tor żeberkowy, na którym znajdowała się niewielka obrotnica o średnicy 5,35 m (w tym miejscu planowano również wybudowanie jednostanowiskowej szopy prawdopodobnie dla lokomotywy zakładowej, jednakże do budowy ostatecznie nie doszło). Po zamknięciu zakładu tor istniał jeszcze co najmniej do roku 1939, a ostatecznie został rozebrany tuż po wojnie.
Autorem opisu, który powstał m.in. na podstawie materiałów zgromadzonych przez Czesława Krainę i artykułu Przemysł mebli giętych pod Beskidami Piotra Keniga, jest Maciej Dembiniok.
W roku 1868 powstała we Vsetínie fabryka mebli giętych konkurencyjnej firmy Jakoba i Josefa Kohn, którzy w kolejnych latach otwarli zakłady w Cieszynie (1871), Radomsku (1884) i Holešovie (1890), aby w roku 1901 zatrudniać już 6300 pracowników i produkować 5500 sztuk mebli giętych dziennie. Wkrótce na terenie Austro-Węgier (głównie na Śląsku Cieszyńskim i Żywiecczyźnie - w tym m.in. w Jasienicy - zakład Josefa Hoffmana, czy w podcieszyńskiej Sibicy - zakład Josefa Jaworka) działało już kilkanaście firm produkujących meble gięte, które na świecie zwano meblami wiedeńskimi.
W roku 1907 część firm produkujących meble gięte w monarchii austro-węgierskiej zjednoczyła się tworząc przedsiębiorstwo Mundus (Świat), aby w roku 1917 po przejęciu większości akcji firmy Kohnów utworzyć Spółkę Akcyjną Mundus-Kohn. Ta zaś w roku 1923 połączyła się z przedsiębiorstwem braci Thonet tworząc Spółkę Akcyjną Thonet-Mundus z siedzibą w Zug w Szwajcarii. Firma posiadała wówczas 20 fabryk, szereg przedstawicielstw handlowych na całym świecie i zatrudniała ponad 10 tysięcy pracowników. Siedziba centrali zarządzającej fabrykami na terenie odrodzonej Polski znajdowała się w Bielsku, a w skład firmy Thonet-Mundus, Polskie Fabryki Mebli Giętych, S.A. wchodziły zakłady w Cieszynie, Jasienicy, Buczkowicach i Radomsku, które zatrudniały ok. 1700 robotników. W wyniku wielkiego kryzysu gospodarczego w latach 1929-1933 zaistniała konieczność zamknięcia fabryk w Buczkowicach (1930) i Cieszynie (1932), których już nie otwarto. W roku 1938 po zajęciu Austrii przez Niemcy koncern Thonet-Mundus został rozwiązany. Na terenie Śląska Cieszyńskiego przetrwały jedynie zakłady w Jasienicy i Jaworzu, które zostały upaństwowione i działały jako Fabryka Mebli Giętych. W latach 90. XX wieku zakłady te zostały sprywatyzowane i zakupione przez Paged Meble S.A. i w tej formie funkcjonują do dziś.
Fabryka mebli giętych Jakoba i Josefa Kohn w Cieszynie powstała w roku 1871 u zbiegu ulic Frydeckiej i Jabłonkowskiej (obecnie Czeski Cieszyn, dawniej znajdowały się tu koszary kadetów), a znalazło tu zatrudnienie ponad 2000 osób co czyniło ją największym zakładem pracy w ówczesnym mieście. Od roku 1894 zakład posiadał zakładową straż pożarną, co jednak nie zapobiegło pożarowi w roku 1907 kiedy spłonęła stolarnia, tokarnia i suszarnia. W roku 1908 wybudowano dla robotników składającą się z sześciu budynków kolonię mieszkalną przy obecnej ulicy Dělnická I (Robotnicza I). Zakład podlegał stałej rozbudowie i produkował głównie krzesła, stoły, wieszaki i łóżka. Kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 spowodował przestoje w produkcji, problemy z regularnym wypłacaniem pensji i strajki pracowników. W roku 1931 zamknięto zakładową straż pożarną i wyburzono część zabudowań, a fabryka ostatecznie przestała działać w roku 1932. Początkowo istniały plany szybkiego wyburzenia pozostałych dawnych obiektów zakładowych i powstania tu nowych kamienic wraz z siatką ulic, ale ostatecznie ulokowano tu punkt skupu złomu. Podczas okupacji niemieckiej w istniejących jeszcze wówczas zabudowaniach założono obóz zbiorczy dla osób kierowanych następnie do obozów koncentracyjnych. W roku 1948 rozpoczęto prace nad powstaniem w tym miejscu domu kultury, jednakże po wybudowaniu fundamentów prace przerwano, a na obszernym placu pozakładowym powstał w roku 1952 dworzec autobusowy (zmodernizowany w roku 2022). W pozostałych obiektach mieścił się m.in. skład produktów rolnych czy poliklinika dziecięca.
Wybudowana po roku 1889 bocznica zakładowa o długości ok. 500 metrów odgałęziała się na stacji Teschen (obecnie Český Těšín (Czeski Cieszyn)) w km 319,3 Kolei Koszycko-Bogumińskiej rozjazdem nr 37 i łukiem kierowała się w stronę zakładu poprzez ulicę Jabłonkowską. Po minięciu kolejowej bramy zakładowej tor rozgałęział się, aby znów się połączyć i ponownie rozdzielić (jeden z torów kończył się przed magazynami, a drugi przed kotłownią). Jeszcze na terenie stacji od toru bocznicowego wyprowadzono zakończony kozłem oporowym tor żeberkowy, na którym znajdowała się niewielka obrotnica o średnicy 5,35 m (w tym miejscu planowano również wybudowanie jednostanowiskowej szopy prawdopodobnie dla lokomotywy zakładowej, jednakże do budowy ostatecznie nie doszło). Po zamknięciu zakładu tor istniał jeszcze co najmniej do roku 1939, a ostatecznie został rozebrany tuż po wojnie.
Opublikowano 2 grudnia 2023 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-