HISTORIA RELACJE, POŁĄCZENIA

„Ogryzkiem” na służbę pociągi relacji Zebrzydowice - Petrovice u Karviné

Maciej Dembiniok

Po II wojnie światowej długość granicy Polski z Czechosłowacją wynosiła 1292 kilometry. 13 czerwca 1958 roku rządy Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Republiki Czechosłowackiej podpisały porozumienie zamykające spory graniczne i ostatecznie ustalające przebieg granicy (choć do niewielkiej korekty doszło jeszcze w roku 1976). Przejściowe Punkty Kontrolne w ramach tworzących się Wojsk Ochrony Pogranicza powstały już pod koniec 1945 roku, a następnie utworzono szereg przejść granicznych, w tym kolejowe przejście graniczne Zebrzydowice - Petrovice u Karviné, które obsługiwało ruch towarowy i osobowy (w tym dalekobieżny). Czynne było ono przez całą dobę, miejscem odprawy ruchu osobowego była stacja Petrovice u Karviné, a towarowego obie stacje graniczne. Prowadzony był również mały ruch graniczny.

Na przejściu granicznym prócz Wojsk Ochrony Pogranicza (od roku 1990 Straży Granicznej), działał również Urząd Celny, Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi, Graniczny Lekarz Weterynarii, Państwowy Graniczny Inspektor Sanitarny oraz rozmaite firmy spedycyjne jak np. C. Hartwig. Obie stacje stale rozbudowywano, aby sprostać obsłudze ruchu. W celu przewozu pracowników różnych służb i podmiotów między dwoma stacjami granicznymi już w roku 1947 uruchomiono międzynarodowe pociągi relacji Zebrzydowice - Petrovice u Bohumína (tak wówczas nazywała się stacja Petrovice u Karviné) - Zebrzydowice. Co ciekawe pociągi te były również dostępne dla „cywilnych” podróżnych poruszających się w ramach małego ruchu granicznego na podstawie przepustek i uwzględniane w sieciowych rozkładach jazdy. Podobne pociągi kursujące między dwiema stacjami granicznymi działały również na innych osobowych przejściach kolejowych na granicy Polski i Czechosłowacji: Muszyna - Plaveč i Międzylesie - Lichkov.

Po raz pierwszy „ogryzki” (odległość między stacjami wynosiła tylko 6 kilometrów) relacji Zebrzydowice - Petrovice u Bohumína - Zebrzydowice pojawiły się w rozkładzie jazdy ważnym od lata 1947 roku. Był to pociąg do Piotrowic wyjeżdżający z Zebrzydowic o 18:52 i przyjeżdżający do Piotrowic o 19:05 oraz pociąg powrotny wyjeżdżający z Piotrowic o 19:20 i przyjeżdżający do Zebrzydowic o 19:33. W kolejnym rozkładzie jazdy ważnym od zimy 1947 roku pojawiły się już trzy pary pociągów, których liczba okazała się być niezmienną przez kolejne 45 lat! Pociągi te przyjeżdżały i odjeżdżały w rytmie kolejnych zmian pracowników służb na stacji w Piotrowicach: wyruszały z Zebrzydowic w okolicach godziny 6, 15 (od końca lat 70. godziny 13) i 18-19 i wracały z Piotrowic przed 7, przed 17 (od końca lat 70. godziną 14) i po 19. W rozkładzie jazdy ważnym od 23 maja 1993 roku wprowadzono jeszcze dodatkowe kursy z Zebrzydowic do Piotrowic w dni robocze (następnie również w soboty prócz świąt) o godzinie 8:21 i 16:30 (powrót z Piotrowic o 9:02 i 17:28) i utrzymywane były one (z niewielkimi zmianami w zakresie godzin odjazdów) co najmniej do roku 2001. Następnie liczbę pociągów zmniejszono do dwóch par kursujących wyłącznie w dni robocze.

Czas przejazdu tej sześciokilometrowej trasy wynosił od 12-13 minut (w roku 1947), poprzez 10 minut (od lat 60. do roku 2005), aby ostatecznie wynieść 7 minut w ostatnich latach funkcjonowania połączenia.

Skład „ogryzków” stanowiła w latach 80. lokomotywa z wagonem osobowym typu 120A („bonanza”), następnie pojedynczy elektryczny zespół trakcyjny EN57.

Od roku 2006 „ogryzki” przestały funkcjonować w formie znanej od roku 1947: uruchomiono dwa pociągi z Czechowic-Dziedzic do stacji Petrovice u Karviné przez Zebrzydowice kursujące codziennie oprócz niedziel rano i po południu (i wracające z Piotrowic do Czechowic-Dziedzic o podobnych porach dnia). Od 9 grudnia 2007 roku na stacji Petrovice u Karviné przestały zatrzymywać się pospieszne i ekspresowe pociągi dalekobieżne (odprawa graniczna była już od pewnego czasu prowadzona wyłącznie w pociągach na odcinku Katowice - Ostrawa, a nie na stacji), a 21 grudnia 2007 roku na mocy układu z Schengen przejście graniczne Zebrzydowice-Petrovice u Karviné zostało zlikwidowane. W roku 2007 popołudniowy pociąg z Czechowic-Dziedzic zatrzymujący się w Zebrzydowicach i Piotrowicach wydłużono aż do stacji Ostrava hlavní nádraží, aby w roku 2008 pozostawić w rozkładzie wyłącznie tenże pociąg do Ostrawy (skasowany już w roku 2009). W latach 2009-2010 na stacjach Zebrzydowice i Petrovice u Karviné zatrzymywał się jeszcze pociąg osobowy z Trzebini przez Oświęcim, Czechowice-Dziedzice do Bogumina, który w rozkładzie 2010/2011 wyruszał już z Krakowa. Placówka Straży Granicznej w Zebrzydowicach funkcjonowała do 14 maja 2010 roku, kiedy to została rozwiązana.

Od tej pory nie funkcjonują już żadne międzynarodowe pociągi osobowe zatrzymujące się w Zebrzydowicach i Piotrowicach (Petrovice u Karviné). Niegdyś rozbudowane i tłoczne stacje graniczne, na których tętniło życie, są obecnie prawie puste i marginalizowane, a najkrótsze chyba na Śląsku Cieszyńskim połączenia kolejowe między nimi stanowią dziś wyłącznie ciekawostkę i wspomnienie Europy podzielonej granicami.

Autor dziękuję Panu Bogusławowi Bujokowi za cenne informacje i wsparcie merytoryczne podczas tworzenia powyższego artykułu.

Bibliografia:
Sieciowe Rozkłady Jazdy Pociągów 1947-2012

Opublikowano 30 grudnia 2024 roku