HISTORIA INFRASTRUKTURA RELACJE, POŁĄCZENIA TABOR

Rok 1948 na liniach kolejowych Śląska Cieszyńskiego (część IV)
linia Bielsko - Cieszyn
Mateusz Penkala



Jest to czwarty (i ostatni) z serii artykułów (część pierwsza, część druga, część trzecia) opisujących sytuację na liniach kolejowych naszego regionu, z perspektywy służbowego rozkładu jazdy (zeszyt 41) ważnego od 9. maja 1948 roku. Wydawnictwo to zawiera interesujące materiały historyczne, takie jak szczegółowe rozkłady jazdy pociągów (zarówno pasażerskich jak i towarowych), rodzaje stosowanych lokomotyw czy wreszcie informacje na temat stałych ograniczeń prędkości. Podział serii artykułów na części jest identyczny z podziałem rozdziałów w służbowym rozkładzie.

Stan techniczny i parametry linii

Wykaz ostrzeżeń stałych informuje nas, że od momentu obowiązywania omawianego rozkładu jazdy, cztery obiekty mostowe funkcjonowały prowizorycznie. Ograniczenie na trzech z nich zniesiono w trakcie obowiązywania rozkładu jazdy (w kilometrze: 167,865 - most nad potokiem Pelchrim w Jasienicy; 166,900 - most nad Szerokim Potokiem w Jasienicy i 157,628 - most na Wiśle w Skoczowie). Pozostające w mocy było ograniczenie na obiekcie w kilometrze 172,465 czyli obecnym moście kratownicowym nad rzeką Wapieniczanką, tuż za semaforem wjazdowym do Wapienicy od strony Bielska. Oprócz wyżej wymienionych, stacja w Skoczowie posiadała niesprawne urządzenia blokady stacyjnej.

Dopuszczalna prędkość drogowa dla pociągów pasażerskich wynosiła 50 km/h na całej linii. Pociągi towarowe z kolei (za wyjątkiem tzw. „pociągów przemysłowych” - o których szerzej w rozdziale na temat ruchu towarowego) mogły kursować na całej trasie z dopuszczalną prędkością 40 km/h.

W rozkładzie obowiązywał następujący wykaz posterunków (pisownia oryginalna). W nawiasie podano tzw. „kilometraż oznaczony na linii”.

Bielsko (179,29)
Bielsko Stare (177,33)
Bielsko Górne p.o. (175,91)
Wapienica (172,05)
Jaworze Jasienica (168,52)
Grodziec Śląski p.o. i ład. (164,52)
Pogórze (160,64)
Odgł. do Chybia (157,79)
Skoczów (157,11)
Goleszów (150,84)
Goleszów Fabryka p.o. (149,26)
Bażanowice p.o. (146,66)
Mnisztwo (143,00)
Cieszyn (140,67)
Cieszyn p. odgł. (139,15)
Granica Państwa (139,11)
Cesky Tesin (138,09)

Legenda:
p.odgł. - posterunek odgałęźny
p.o. - przystanek osobowy
ład. - ładownia


Ruch osobowy

W ruchu osobowym, na omawianej linii kursowały 2 pociągi pasażerskie dalekobieżne, 18 pociągów pasażerskich podmiejskich oraz 4 pociągi mieszane (towarowo - osobowe). Pociągów tej ostatniej kategorii nie znajdziemy na innych liniach regionu opisanych w tym rozkładzie. Zestawienie istotnych informacji na temat połączeń osobowych przedstawiono w tabelach 1 - 3.

Tabela 1. Zestawienie informacji o pociągach pasażerskich dalekobieżnych na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.
Numer pociągu Odjazd ze stacji początkowej Przyjazd do stacji docelowej Parowóz Masa pociągu Uwagi
211 Warszawa 09:00 Cieszyn 21:40 Tr203 350 ton Wagony 2 i 3 kl.
Brak postoju w Grodźcu
Dłuższe postoje:
Katowice 23'
Bielsko 12'
Skoczów 16'
212 Cieszyn 09:05 Warszawa 21:28 Tr203 350 ton Wagony 2 i 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 10'
Skoczów 5'
Bielsko 16'
Katowice 21'

Z tabeli 1 jasno wynika, że jedyna para pociągów kursująca w relacji Warszawa - Cieszyn - Warszawa rzeczywiście nie była pociągiem pośpiesznym. Podróż na trasie Cieszyn - Warszawa trwała ponad 12 godzin! Ciekawostką jest fakt, że pociąg jadący z Warszawy nie zatrzymywał się na przystanku w Grodźcu, jednakże w relacji powrotnej ta urocza miejscowość miała bezpośrednie połączenie kolejowe ze stolicą kraju. Obsługę trakcyjną składu zapewniała rozkładowo lokomotywa parowa serii Tr203.

Zobaczmy jak prezentowała się oferta połączeń podmiejskich na omawianej linii:

Tabela 2. Zestawienie informacji o pociągach pasażerskich podmiejskich na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.
Numer pociągu Odjazd ze stacji początkowej Przyjazd do stacji docelowej Parowóz Masa pociągu Uwagi Czas jazdy + postoje [min.]
2414 Cieszyn 4:02 Bielsko 5:32 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Postój 8' w Pogórzu
73 + 17
2415 Bielsko 4:07 Cieszyn 5:41 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 5'
Goleszów 7'
Brak postoju w Bażanowicach
75 + 19
2416 Cieszyn 4:56 Bielsko 6:34 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 5'
Skoczów 6'
Wapienica 7'
Brak postoju w Goleszowie Fabr.
i Bielsku Górnym
75 + 23
2417 Goleszów 6:20 Cieszyn 6:41 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl. 18 + 3
2418 Cieszyn 5:54 Bielsko 7:30 TKi3 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 5'
Pogórze 8'
73 + 23
2419 Bielsko 6:00 Cieszyn 7:32 TKi3 220 ton Z wagonami 3 kl. 76 + 16
2420 Cieszyn 7:35 Goleszów 7:58 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Brak postoju w Goleszowie Fabr.
21 + 2
2421 Bielsko 8:25 Cieszyn 9:57 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 15'
78 + 24
2422 Cieszyn 11:57 Bielsko 13:35 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 9'
Skoczów 6'
75 + 23
2423 Bielsko 11:19 Cieszyn 12:50 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 5'
76 + 15
2424 Cieszyn 14:28 Bielsko 15:57 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 6'
Brak postoju w Grodźcu
74 + 15
2425 Bielsko 14:21 Cieszyn 15:48 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 5'
Brak postoju w Grodźcu
74 + 13
2426 Cieszyn 17:17 Bielsko 18:46 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Brak postoju w Grodźcu
75 + 14
2427 Bielsko 16:30 Cieszyn 18:05 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 7'
76 + 19
2428 Cieszyn 19:44 Bielsko 21:17 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 7'
Skoczów 5'
Pogórze 7'
Brak postoju w Grodźcu
i Bielsku Górnym
69 + 24
2429 Bielsko 19:05 Cieszyn 20:36 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Skoczów 5'
76 + 15
2430 Cieszyn 23:26 Bielsko 0:48 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl. 69 + 13
2431 Bielsko 22:39 Cieszyn 0:11 TKt1 220 ton Z wagonami 3 kl.
Dłuższe postoje:
Goleszów 7'
Brak postoju w Bielsku Górnym
74 + 18

Jak wynika z Tabeli 2, na linii Bielsko - Cieszyn w tamtym czasie kursowały pociągi przyspieszone. Najczęściej w takim przypadku pociąg nie zatrzymywał się na przystanku w Grodźcu, Bielsku Górnym czy nawet Goleszowie Fabryce. Ciekawostką jest brak postoju pierwszego porannego pociągu z Bielska w Bażanowicach. Z kolumny prezentującej czas jazdy wynika, że surowy czas jazdy (bez postojów) wynosił w najlepszym razie aż 69 minut. Najlepszy czas jazdy (razem z postojami) to 82 minuty. Uwagę zwraca również jedna para pociągów Goleszów - Cieszyn - Goleszów. Co ważne, żaden z pociągów w tamtym czasie nie miał rozkładowego postoju w Starym Bielsku.

Jeśli chodzi o obsługę trakcyjną, dominowały parowozy - tendrzaki serii TKt1. Te parowozy niemieckiej konstrukcji, trafiły do Polski po I wojnie światowej (eksploatowano ich 27 sztuk), a zaprojektowane były z myślą o obsłudze linii górskich. Jedyny zachowany egzemplarz tej lokomotywy znajduje się w Skansenie Taboru Kolejowego w Chabówce. Dwa pociągi obsługiwane były natomiast tendrzakami serii TKi3 (pruska seria T9, produkowana jeszcze przed I wojną światową).

Jak wspomniano wcześniej, na omawianej linii kursowały również pociągi mieszane, towarowo - osobowe. Pociągi te były trasowane z prędkością 40 km/h. Jak w przypadku innych pociągów kursujących przez przejście graniczne, również te miały obowiązkowy postój (1 minuta) w punkcie oznaczonym jako „Granica Państwa”. Tutaj również obsługę trakcyjną zapewniała wspomniana lokomotywa TKt1. Informacje na temat tych pociągów zestawiono w Tabeli 3.

Tabela 3. Zestawienie informacji o pociągach mieszanych (osobowo - towarowych) kursujących przez granicę na odcinku Cieszyn - Czeski Cieszyn, na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.
Numer pociągu Odjazd ze stacji początkowej Przyjazd do stacji docelowej Parowóz Masa pociągu Uwagi
2452 Český Těšín 8:25 Cieszyn 8:35 TKt1 200 ton Z wagonami 3 kl.
2451 Cieszyn 8:00 Český Těšín 8:10 TKt1 200 ton Z wagonami 3 kl.
2453 Cieszyn 16:15 Český Těšín 16:25 TKt1 200 ton Z wagonami 3 kl.
2454 Český Těšín 16:50 Cieszyn 17:00 TKt1 200 ton Z wagonami 3 kl.

Ruch towarowy

Poniżej, w Tabeli 4 przedstawiono maksymalne dopuszczalne obciążenia i ilość osi dla pociągów towarowych kursujących tą trasą.

Tabela 4. Dopuszczalne obciążenia i maksymalne długości dla pociągów towarowych prowadzonych lokomotywą Ty2 na linii Bielsko - Cieszyn na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.
Odcinek Największe obciążenie
(w tonach)
Maksymalna ilość osi
W kierunku parzystym W kierunku nieparzystym W kierunku parzystym W kierunku nieparzystym
Bielsko - Skoczów 750 850 60 60
Skoczów - Goleszów 850 850 60 60
Goleszów - Cieszyn 850 750 60 60

W rozkładzie dla omawianej linii wyróżniono trzy kategorie pociągów: „zbiorowy”, „zdawczy” i „przemysłowy”. Szczegółowe informacje dotyczące pociągów zbiorowych przedstawiono w Tabeli 5. Informacje na temat pociągów przemysłowych i zdawczych pogrupowano w osobnych tabelach rozkładu w grupy pociągów kursujących w stałych relacjach. Grupy te omówiono w dalszej części artykułu. Wszystkie pociągi towarowe, były prowadzone rozkładowo lokomotywą Ty2.

Tabela 5. Zestawienie informacji o pociągach towarowych zbiorowych dla linii Bielsko - Cieszyn na podstawie służbowego rozkładu jazdy ważnego od 9 maja 1948 roku.
Numer pociągu Odjazd ze stacji początkowej Przyjazd do stacji docelowej Uwagi
2370 Cieszyn 4:26 Dziedzice 11:30 Dłuższe postoje:
Mnisztwo 5'
Goleszów 220'
Skoczów 39'
Chybie 52'
2371 Dziedzice 20:30 Cieszyn 1:34 Dłuższe postoje:
Chybie 62'
Skoczów 31'
Goleszów 99'
2374 Cieszyn 16:40 Dziedzice 0:45 Dłuższe postoje:
Mnisztwo 5'
Goleszów 50'
Skoczów 67'
Chybie 235'
2375 Dziedzice 10:25 Cieszyn 15:24 Dłuższe postoje:
Chybie 62'
Skoczów 27'
Goleszów 95'
2470 Wisła Głębce 1:40 Bielsko 9:16 Dłuższe postoje:
Goleszów 86'
Skoczów 59'
Pogórze 12'
Jaworze Jasienica 41'
Wapienica 23'
2471 Bielsko 17:20 Wisła Głębce 23:03 Dłuższe postoje:
Wapienica 13'
Jaworze Jasienica 17'
Pogórze 10'
Skoczów 26'
Goleszów 87'
2575/2574 A Zebrzydowice 5:21 Goleszów 8:43 Oznaczony jako dodatkowy.
101' postoju w Cieszynie
5' postoju w Mnisztwie
2575 A/2574 Goleszów 11:20 Zebrzydowice 14:10 35' postoju w Cieszynie
2481 Bielsko 0:01 Goleszów 1:55 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Wapienica 10'
Skoczów 14'
2482 Goleszów 3:15 Bielsko 7:00 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Skoczów 12'
Jaworze Jasienica 58'
Wapienica 62'
2485 Bielsko 9:24 Goleszów 12:10 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Jaworze Jasienica 57'
Skoczów 20'
2486 Cieszyn 13:00 Bielsko 17:08 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Goleszów 53'
Skoczów 32'
Wapienica 40'
2491 Bielsko 22:13 Cieszyn 1:05 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Jaworze Jasienica 33'
Skoczów 19'
Goleszów 8'
2480 Cieszyn 1:39 Bielsko 3:54 Oznaczony jako dodatkowy.
Dłuższe postoje:
Mnisztwo 6'
Goleszów 10'
Skoczów 8'
Pogórze 6'

Z racji dużego natężenia ruchu na linii Bielsko - Cieszyn jak i konieczności wykonywania pracy manewrowej związanej z obsługą punktów handlowych, pociągi towarowe miały w niektórych przypadkach kilkusetminutowe postoje. Przyzwoite czasy jazdy miały jedynie pociągi kursujące w godzinach nocnych. Uwagę zwracają także dłuższe postoje w Mnisztwie.

W osobnej części rozkładu jazdy, w tabelarycznych rozkładach jazdy ujęto osobno pociągi towarowe (zdawcze i przemysłowe). Co ciekawe, wszystkie pociągi oznaczone jako „przemysłowe” trasowane były z prędkością maksymalną 25 km/h. Skany tabel z osobnymi relacjami towarowymi dostępne są do pobrania poniżej:

Bielsko - Jaworze Jasienica - Bielsko (zdawcze)

Pociągi obsługujące Fabrykę Cementu (przemysłowe)

Pociągi obsługujące ładownię w Starym Bielsku, bocznicę Fabryki Mebli Giętych („Mundus”) w Jasienicy i ładownię w Grodźcu (przemysłowe)

Pociągi obsługujące elektrownię i rzeźnię miejską (przemysłowe)

Opublikowano 3 marca 2015 roku
Copyright © Koleje Śląska Cieszyńskiego 2007-
W górę strony